Dynamiczna zmiana klimatu jest faktem. Można mieć różne zdania dotyczycące przyczyny tych zmian, ale niewątpliwie działalność człowieka jest jedną z nich. Jest to jednak obszar, na który mamy bardzo duży wpływ. Poprzez globalne działania, odpowiednie regulacje i ograniczenia, możemy w dość szybki sposób osiągnąć satysfakcjonujące efekty. Dużym projektem jest stopniowe ograniczanie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Do takich gazów zalicza się gazy fluorowane (tzw. f-gazy), stosowane m.in. jako czynniki robocze w pompach ciepła czy układach klimatyzacji.
Ich produkcja i zużycie na świecie rośnie w bardzo szybkim tempie, stąd potrzeba wprowadzenia odpowiednich narzędzi do kontroli. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 517/2014 w zakresie stosowania fluorowanych gazów cieplarnianych jasno określa zasady ograniczania emisji, wykorzystywania, odzyskiwania i niszczenia f-gazów, warunki dotyczące wprowadzania do obrotu produktów i urządzeń, które zawierają f-gazy, oraz – co ważne – również obowiązek certyfikacji osób wykonujących czynności polegające na instalowaniu, konserwacji, serwisowaniu, naprawie i likwidacji tych urządzeń. Odpowiednie regulacje w Polce wprowadza Ustawa z dnia 15 maja 2015 roku o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych, zwana potocznie ustawą f-gazową. Ustawa precyzuje obowiązki podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie usług związanych ze stosowaniem f-gazów, a także obrotem produktami zawierającymi f-gazy. Po raz pierwszy określono także obowiązki osób fizycznych lub prawnych sprawujących kontrolę nad technicznym działaniem produktów i urządzeń. Ustawa zawiera również listę sankcji za naruszenie przepisów.
Ustawa f-gazowa wprowadziła kilka pojęć
Współczynnik GWP (Global Warming Potential) – współczynnik globalnego ocieplenia. Porównuje on siłę oddziaływania fluorowanego gazu cieplarnianego na ocieplenie klimatu do siły oddziaływania dwutlenku węgla. Współczynnik GWP f-gazów jest bardzo wysoki (w przypadku niektórych gazów może być nawet kilkadziesiąt tysięcy razy wyższy od CO2). Całkowity współczynnik GWP dla pompy ciepła jest zależny od typu i ilości czynnika w instalacji chłodniczej.
Dla przykładu GWP dla R410A = 2088 co oznacza, że: 1 kg czynnika R410A oddziałuje na ocieplenie klimatu tak, jak 2088 kg CO2.Operator – tak w ustawie określana jest osoba fizyczna lub prawna sprawująca faktyczną kontrolę nad technicznym działaniem pompy ciepła. Zazwyczaj operatorem urządzenia domowego lub małego urządzenia komercyjnego jest osoba fizyczna – właściciel/użytkownik urządzenia. W zastosowaniach handlowych i przemysłowych operator jest zwykle osobą prawną (często przedsiębiorstwem). Spoczywa na nim odpowiedzialność za udzielanie pracownikom instrukcji dotyczących funkcjonowania urządzeń.
Ustawa f-gazowa określa również typy urządzeń, wykorzystujących f-gazy.
Urządzenia hermetycznie zamknięte – urządzenia, w których wszystkie części zawierające f-gazy są szczelnie zamknięte za pomocą spawania, lutowania twardego lub innej podobnej metody trwałego łączenia.
Do urządzeń hermetycznie zamkniętych zaliczamy:
• pompy ciepła solanka/woda;
• pompy powietrze/woda typu monoblok.
Urządzenia niehermetycznie zamknięte – należą do nich pompy ciepła typu split. Połączenie i wypełnienie czynnikiem roboczym wykonuje się w miejscu montaż przez osobę wykwalifikowaną. Informacja, czy dana pompa ciepła jest hermetycznie zamknięta, znajduje się na jej tabliczce znamionowej.
Kto może zainstalować pompę ciepła?
Podział pomp ciepła na hermetycznie i niehermetycznie zamknięte oznacza konkretne wytyczne dotyczące m.in. ich montażu. Nie bez znaczenia jest, kto tego dokona.
Urządzenie hermetycznie zamknięte może zostać zainstalowane przez osobę posiadającą uprawnienia producenta do montażu i uruchomienia pomp ciepła.
W przypadku pomp ciepła typu split, a więc urządzeń niehermetycznie zamkniętych, uruchomienie, czyli wykonanie połączenia układu chłodniczego musi być dokonane przez osobę posiadającą certyfikat dla personelu, popularnie nazywany uprawnieniami f-gazowymi (wydanymi przez Urząd Dozoru Technicznego).
Oznacza to, że montaż pompy ciepła typu split, prowadzenie rurociągu chłodniczego pomiędzy jednostkami, lecz bez ich finalnego podłączenia można zlecić instalatorowi bez certyfikatu. Natomiast instalator, który łączy jednostki pompy ciepła musi już posiadać certyfikat f-gazowy.
Wyróżniamy dwa rodzaje certyfikatów nadawanych przez Urząd Dozoru Technicznego:
Certyfikat dla personelu:
• wymagany dla osób dokonujących odzysku f-gazów, kontroli szczelności urządzeń, instalowania, naprawy, serwisowania i likwidacji urządzeń zawierających f-gazy, czyli np. pomp ciepła typu split
• wydawany przez Urząd Dozoru Technicznego
M.in. firma Viessmann organizuje szkolenia upoważniające do ubiegania się o wydanie certyfikatu dla personelu. Szczegóły na stronie www.viessmann-szkolenia.pl
Certyfikat dla przedsiębiorstwa:
• wymagany dla firm prowadzących działalność i wykonujących czynności dla osób trzecich polegających na instalacji, konserwacji, serwisowaniu, naprawie lub likwidacji urządzeń zawierających f-gazy.
• wydawany przez Urząd Dozoru Technicznego
Szczegółowe informacji na www.udt.gov.pl
Sprzedaż urządzeń niehermetycznych
Zgodnie z ustawą f-gazową pompy ciepła typu split mogą być sprzedawane wyłącznie w przypadku, kiedy zostaną przedstawione dowody, że instalowanie zostanie przeprowadzone przez podmiot certyfikowany. Oznacza to, że pompę ciepła typu split może zakupić np. w przypadku urządzeń marki Viessmann Firma Partnerska, która albo posiada certyfikat dla przedsiębiorstwa lub przedstawi umowę na wykonanie usługi instalowania przez podmiot posiadający odpowiedni certyfikat.
a. Jeżeli FP posiada certyfikat przedsiębiorcy, to wraz z zamówieniem dostarcza kopię certyfikatu do firmy Viessmann. Kopia certyfikatu wraz z danymi pompy ciepła, tj. nazwą, typem i numerem fabrycznym urządzenia jest przechowywana w rejestrze przez okres 5 lat. W takim przypadku sprzedając urządzenie klientowi firma zobowiązana jest do wykonania usługi instalowania (uruchomienia) pompy ciepła typu split.
b. Jeżeli natomiast FP odsprzedaje urządzenie innemu podmiotowi (instalatorowi), to musi prowadzić rejestr sprzedanych urządzeń przez 5 lat wraz z certyfikatami podmiotów, którym zostało sprzedane urządzenie.
W przypadku kiedy FP nie posiada certyfikatu przedsiębiorcy może zakupić pompę ciepła, lecz należy zlecić instalowanie (połączenie jednostek z napełnieniem gazem) i uruchomienie urządzenia do serwisu fabrycznego firmy Viessmann. Formularz uruchomienia pompy ciepła typu split jest dostarczany wraz z urządzeniem. Dodatkowe informacje znajdują się również na stronie internetowej: https://fgaz.viessmann-serwis.pl/
Jeżeli urządzenie zawiera czynnik w ilości przekraczającej 5 ton ekwiwalentu CO2, należy poinformować klienta o konieczności zarejestrowania urządzenia w CRO (Centralny Rejestr Operatorów) i założenia Karty Urządzenia.
Rejestracja pompy ciepła i Karta urządzenia
Ustawa f-gazowa wprowadziła również obowiązek rejestracji urządzenia zawierającego fluorowane gazy cieplarniane, czyli założenia mu tzw. Karty urządzenia. Obowiązek ten dotyczy pomp ciepła zawierających co najmniej:
– 5 ton ekwiwalentu CO2 dla urządzeń niehermetycznie zamkniętych, oraz
– 10 ton ekwiwalentu CO2 dla urządzeń hermetycznie zamkniętych.
UWAGA: Dotyczy to operatora urządzenia!
Przykładowo pompy ciepła firmy Viessmann, które wymagają założenia Karty urządzenia to:
• Vitocal 1xx-S typ 101.A12…A16
• Vitocal 2xx-S typ 201.D10…A16
• Vitocaldens/Vitolacaldens 222-Ftyp 222.A29
• Vitocal 300-G BW/BWS 301.A29 i A45
Pompami ciepła firmy Viessmann niehermetycznie zamkniętymi, które nie wymagają założenia Karty urządzenia, o ile nie przekraczają podanej długości przewodów chłodniczych są:
• Vitocal 1xx-S typ 101.A04 (do 17 m)
• Vitocal 1xx-S typ 101.A06…A08 (do 15 m)
• Vitocal 2xx-S typ 201.D04…D06 (do 30 m)
• Vitocal 2xx-S typ 201.D08 (do 12 m)
• Vitocaldens / Vitolacaldens 222-Ftyp 222.A26 (do 16 m)*
* Uwaga! Jeżeli odległość pomiędzy jednostkami będzie przekraczała powyższe wartości, konieczne będzie założenie Karty Urządzenia
Kto zakłada Kartę urządzenia? Gdzie i kiedy należy to zrobić?
Rejestracja pomp ciepła odbywa się w Centralnym Rejestrze Operatorów (CRO) na stronie http://www.cro.ichp.pl/. Rejestracji dokonuje wspomniany wcześniej operator, czyli osoba fizyczna lub prawna, sprawująca kontrolę nad pompą ciepła (właściciel/użytkownik).
Operator ma obowiązek założyć kartę w CRO do 15 dni od daty dostarczenia (urządzenia typu monoblok) lub 15 dni od uruchomienia (pompa ciepła typu split).
Założenie Karty urządzenia nie jest skomplikowane, wymaga podania kilku podstawowych informacji. Informacje o rodzaju substancji lub gazu, jego ilości, nazwie urządzenia, modelu, numerze seryjnym oraz dacie produkcji znajdziemy na tabliczce znamionowej pompy ciepła.
W pierwszej kolejności należy założyć konto w Centralnym Rejestrze operatorów – po wypełnieniu danych kontaktowych należy poczekać na weryfikacjię konta przez Biuro Ochrony Warstwy Ozonowej i Klimatu (BOWOiK) można zalogować się do systemu.
Jeden Operator może założyć karty dla kilku urządzeń, które posiada. Operator udostępnia dostęp do karty urządzenia wykwalifikowanej osobie, która we własnym imieniu dokonuje wpisów dotyczących instalowania, konserwacji, ew. napraw, likwidacji czy po prostu ruchu czynnika chłodniczego.
Istotne jest, że w Ustawie wyraźnie wskazano operatora jako osobę, która jest zobowiązana do dbania o poprawną pracę urządzenia i zlecania czynności serwisowych osobie wykwalifikowanej.
Kupując pompę ciepła, operator zobowiązuje się zlecić jej uruchomienie (instalowanie) osobie posiadającej Certyfikat dla Personelu. Najczęściej następuje to w formie umowy przy zakupie urządzenia.
Wraz z pompą ciepła typu split dostarczany jest formularz jej uruchomienia, który umożliwia zlecenie uruchomienia pompy ciepła do działu serwisu firmy/producenta.
Takie zlecenie daje gwarancję, że usługa zostanie wykonana przez wykwalifikowany personel posiadający wiedzę techniczną, jak i stosowne uprawnienia.