Dyrektywa w sprawie EPBD – porozumienie polityczne

Opracowanie: SPIUG

12.03.2024 dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) została przyjęta przez Parlament Europejski zdecydowaną większością głosów (370 za, 199 przeciw). Teraz ostatnim krokiem jest oficjalne przyjęcie przez Radę, co powinno nastąpić wkrótce. Następnie tekst zostanie opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE i wejdzie w życie dwadzieścia dni później.
Głosowaniu nad dyrektywą EPBD towarzyszy silna kampania mówiąca o zakazach dotyczących stosowania kotłów gazowych. Niestety sensacyjne tytuły medialne i wykorzystywanie wyrwanych z kontekstu zdań, podobnie jak w 2022 roku, kiedy rozpoczynały się prace nad obecnym kształtem EPBD, wprowadzają zamęt informacyjny wśród odbiorców tych informacji.
W tych wszystkich komentarzach, pomija się kluczowy fakt, że EPBD jest poświęcona głównie zwiększaniu efektywności budynków poprzez poprawianie ich parametrów fizycznych, co prowadzi do redukcji zaopatrzenia w energię elektryczną i ciepło, co z kolei bezpośrednio przekłada się na zmniejszenie zużycia energii elektrycznej, gazu, biomasy i innych nośników energii koniecznych do zapewnienia właściwego funkcjonowania budynku. To jest głównym celem EPBD, a nie kwestia zakazów dla użytkowania kotłów gazowych.

Całkowity zakaz korzystania z kotłów gazowych? Jak interpretować zapisy w EPBD?

Dla równowagi przypomnijmy kwestie dotyczące ogrzewania i kotłów gazowych. Czy rzeczywiście zakazy wyglądają tak, jak jest to przedstawiane?

Postanowienia obejmują zakaz dopłat do urządzeń grzewczych na paliwa kopalne od 2025 r. z pewnymi wyjątkami oraz niewiążące porozumienie o całkowitym wycofaniu się z wykorzystania paliw kopalnych do ogrzewania do 2040 r.

Dyrektywa sprawi, że panele słoneczne na dachach domów (kolektory słoneczne, ogniwa PV) – nowo wybudowanych lub remontowanych – będą obowiązkowe, pod warunkiem, że ich zastosowanie będzie uzasadnione ekonomiczne.

Przykłady zapisów zawartych w EPBD:

• Załącznik II „Wzór krajowych planów renowacji budynków” (s. 128): państwa członkowskie powinny przedstawić przegląd polityk i środków dotyczących „f) dekarbonizacji ogrzewania i chłodzenia, w tym za pośrednictwem sieci ciepłowniczych i chłodniczych oraz stopniowego odchodzenia od paliw kopalnych w ogrzewaniu i chłodzeniu z myślą o całkowitym wycofaniu kotłów na paliwa kopalne do 2040 r.”.

• Artykuł 11 „Systemy techniczne budynków” (str. 77):

– 5. Państwa członkowskie dążą do zastąpienia w istniejących budynkach samodzielnie zainstalowanych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi, aby były one zgodne z krajowymi planami stopniowego wycofywania kotłów na paliwa kopalne.

– 6. Komisja wydaje wytyczne dotyczące tego, co kwalifikuje się jako kocioł na paliwa kopalne.

Kotły gazowe więc jako źródło szczytowe w układach hybrydowych wspierające ogrzewanie np. z pompami ciepła lub kolektorami słonecznymi nie są objęte zakazem. Będzie również doprecyzowane wykorzystanie gazów odnawialnych do zasilania kotłów gazowych w przyszłości, co dotyczy wykorzystania w przyszłości samodzielnie instalowanych kotłów gazowych zasilanych gazami odnawialnymi, które także nie będą obejmowały ograniczenia.

Wsparcie finansowe dla technologii grzewczych

Motyw 14 (s. 14): Państwa członkowskie powinny dążyć do stopniowego wycofywania samodzielnie instalowanych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi, a w pierwszej kolejności nie należy przyznawać wsparcia finansowego do instalowania samodzielnie instalowanych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi od 2025 r., z wyjątkiem tych, które zostały wybrane do inwestycji przed 2025 r. w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu Spójności. Nadal powinna istnieć możliwość przyznawania wsparcia finansowego do instalacji hybrydowych systemów grzewczych ze znacznym udziałem energii odnawialnej, takich jak połączenie kotła z energią słoneczną termiczną (kolektorami słonecznymi) lub z pompą ciepła.

Artykuł 15 ust. 10 „Wsparcie finansowe, umiejętności i bariery rynkowe” (s. 93): Najpóźniej od dnia 1 stycznia 2025 r. państwa członkowskie nie przewidują wsparcia finansowego do samodzielnych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi, z wyjątkiem kotłów wybranych do inwestycji przed 2025 r.”.

Warto także dodać, że w wypadku wsparcia finansowego, obowiązują dwie daty 2025 oraz 2027 rok. Od dnia 1 stycznia 2025 r. państwa członkowskie nie przewidują żadnych zachęt finansowych do instalowania samodzielnych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi. Taka jest zasada, ale obowiązują wyjątki. Jeśli zachęty finansowe zostały wybrane do inwestycji przed 2025 r., zgodnie z artykułami rozporządzeń dotyczących funduszy europejskich (RRF, FEDER, WPR itp.), to nadal jest to możliwe do końca wieloletnich ram finansowych w 2027 r.
Zwolnienia te powinny mieć zastosowanie w szczególności w krajach, w których kotły węglowe mają zostać zastąpione kotłami na gaz ziemny.
Z tego wynika, że program Czyste Powietrze powinien być objęty tymi wyjątkami do 2027 r.

EPBD to jednak przede wszystkim cele dla ograniczenia zużycia energii w budynkach

W art. 9 ust. 1 dotyczącym minimalnych norm charakterystyki energetycznej dla sektora niemieszkalnego ustanowiono przepisy, które doprowadzą do renowacji 16% budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej do 2030 r. i 26% budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej do 2033 r. Państwa członkowskie będą mogły zdecydować, czy wyrażać progi zużycia energii pierwotnej czy końcowej. Państwa członkowskie mogą również w szczególnych przypadkach przekroczyć wymagania dotyczące poszczególnych budynków, zapewniając jednocześnie, aby kryteria takich zwolnień były jasne, precyzyjne i rygorystyczne. Oczekuje się, że w przypadku stosowania takich zwolnień państwa członkowskie osiągną równoważną poprawę charakterystyki energetycznej w innych częściach zasobów budynków niemieszkalnych.

W art. 9 ust. 2 dotyczącym trajektorii stopniowej renowacji sektora mieszkaniowego zobowiązano państwa członkowskie do ustanowienia krajowej trajektorii prowadzącej do zmniejszenia średniego zużycia energii pierwotnej w zasobach budynków mieszkalnych o 16% do 2030 r. i o 20-22% do 2035 r. Także 55% średniego zużycia energii pierwotnej będzie musiało zostać osiągnięte poprzez renowację budynków mieszkalnych o najgorszej charakterystyce energetycznej.

Kilka uwag o głosowaniu nad dyrektywą

Przeważająca większość ZA

Miliony budynków w Europie zużywają jedną trzecią energii UE i emitują prawie 40% emisji CO₂ w UE. Brukselscy prawodawcy debatowali nad nową ustawą mającą na celu zwiększenie słabnących wskaźników renowacji i przygotowanie budynków na Europę neutralną dla klimatu. Nowo zmieniona dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) została ostatecznie przyjęta na sali obrad bloku 370 głosami za i 199 głosami przeciw we wtorek 12 marca 2024 r. Niższe rachunki za energię, mniejsze ubóstwo energetyczne i mniej emisji będą towarzyszyć naszemu planowi poprawy budynków w Europie – powiedział irlandzki poseł z Partii Zielonych/EFA Ciarán Cuffe, który negocjował ustawę w imieniu parlamentu.

Cele unijne, odpowiedzialność indywidualna

Wprowadzono sporo zmian w mocno forsowanej rygorystycznej pierwotnej propozycji Komisji Europejskiej z grudnia 2021 r. To, co zaczęło się jako rygorystyczny plan systematycznej renowacji najgorszych budynków, przerodziło się w niejasny zestaw celów, dając krajom UE dużą swobodę w osiągnięciu redukcji zużycia energii w budynkach mieszkalnych o 20-22% do 2035 r. 55% zyski muszą pochodzić z 43% najgorszych budynków osiągających najgorsze wyniki.

Budynki niemieszkalne natomiast podążają bardziej rygorystyczną ścieżką. Do 2030 r. renowacji należy poddać 16% najgorszych budynków, takich jak biura i szkoły, a do 2033 r. 26%, które osiągają najgorsze wyniki.

Nowe ustalenia wejdą w życie pod koniec 2026 r. i zobowiążą kraje UE do przedstawienia zbioru działań, za pomocą których dążą do osiągnięcia tych celów w sektorze mieszkaniowym i niemieszkalnym. Zamiast spójnego podejścia ogólnounijnego, nowo przyjęte prawo nakłada na państwa członkowskie odpowiedzialność za skuteczne wdrażanie polityk.

Zza kulis głosowania

Przed głosowaniem zainteresowane strony obawiały się, że bunt centroprawicowej grupy EPP w ostatniej chwili może spowodować, że ustawa nie zostanie przyjęta na posiedzeniu plenarnym. Rzecznik grupy, irlandzki poseł Seán Kelly, powiedział, że nieformalne porozumienie osiągnięte podczas grudniowych negocjacji trójstronnych oznacza, że jego partia może wyrazić „za” po tradycyjnym spotkaniu koordynacyjnym grupy przed sesjami parlamentarnymi w Strasburgu. Jednak EPP nie była całkowicie zjednoczona, centroprawicowi deputowani z Niemiec głosowali przeciwko ustawie – podobnie jak inni członkowie niemieckiej Renew. Choć pozostał już tylko jeden formalny krok – ukłon ze strony Rady UE – jednak krążą opinie, że dyskusja nad ostatecznym kształtem EPBD jeszcze się nie skończyła, biorąc pod uwagę najnowsze tendencje dotyczące blokad w Brukseli w ostatniej chwili.

Pobierz  Dyrektywa EPBP