Odstawienie kotła stałopalnego po sezonie grzewczym

Wyłączając kocioł z eksploatacji po sezonie grzewczym, należy pamiętać o kilku czynnościach gwarantujących jego poprawne działanie w kolejnym sezonie grzewczym. Wykonanie konserwacji kotła, do której należą proste czynności, zmniejszy ryzyko awarii urządzenia oraz zwiększy trwałość kotła i jego podzespołów.

Do fundamentalnych czynności należy zaliczyć wentylowanie wymiennika kotła. Po wyłączeniu kotła dokładnie należy oczyścić wewnętrzne powierzchnie korpusu kotła, szczególnie jeżeli paliwo zawiera siarkę, czyli gdy podczas pracy kotła stosowany jest węgiel lub ekogroszek. Wentylowanie kotła poprzez otwarcie wszystkich możliwych drzwiczek oraz wyczystek kotła zapobiega gromadzeniu się wilgoci wewnątrz urządzenia, która podczas styczności z siarką działa szkodliwie. Dla skutecznej wentylacji zapewnić należy dopływ świeżego powietrza oraz drożność rury dymowej, czyli łącznika spalinowego między kotłem a kominem. Podczas wentylowania kotła należy usunąć wszystkie dodatkowe elementy jak zawirowywacze (turbulizatory) oraz łatwo demontowalne płyty ceramiczne. Zmniejszy to opory przepływu powietrza wentylującego kocioł. W kotłowniach, które charakteryzują się bardzo dużą wilgotnością nie zaleca się wentylowania kotła. Wtedy najlepiej, gdyby kocioł był eksploatowany przez cały rok, również w okresie letnim np. co najmniej sporadycznie uruchamiany do podgrzewu wody użytkowej.
Kolejną ważną czynnością jest usunięcie paliwa ze zbiornika kotła oraz podajnika paliwa. W przypadku groszku węglowego zniszczeniu wskutek działania siarki ulegać będą wszystkie elementy mające styczność z węglem: w tym zasobnik, podajnik ślimakowy oraz rura podajnika ślimakowego. W przypadku pelet z powodu wilgotnego powietrza, granulki mogą ulec rozkładowi, staną się miękkie, a więc i niepożądane do systemów podawania paliwa zarówno w kotłach retortowych, jak i peletowych.
W celu ograniczenia przepływu wody kotłowej wskutek różnicy temperatury między wodą podgrzewaną naturalnie przez pomieszczenie na poziomie mieszkalnym a wychładzaną w piwnicy, zaleca się zakręcenie zaworów odcinających. Wolny przepływ wywołany różnicą temperatury powoduje skraplanie wilgoci na wewnętrznych elementach kotła. Należy jednak pamiętać o ponownym odkręceniu zaworów odcinających przed uruchomieniem kotła. Dobrym zwyczajem jest zastosowanie oznaczenia zaworów, aby wyeliminować prawdopodobieństwo uruchomienia kotła przy zamkniętych zaworach.
Wszystkie elementy ruchome jak zawiasy czy trzpienie podajników paliwa dobrze jest odpowiednio oczyścić oraz zakonserwować smarem. Z pewnością pozwoli to uniknąć zapiekania się tych elementów w przyszłości.

Konserwacja korpusu kotła

Czystość wewnętrznych elementów korpusu kotła ma duży wpływ na sprawność kotła. Powstałe, podczas spalania, na wymienniku ciepła osady lub pyły zmniejszają wymianę ciepła od gorących spalin do wody kotłowej. Słabsza wymiana ciepła spowodowana zanieczyszczonym od wewnątrz korpusem kotła wpływa bezpośrednio na wzrost temperatury spalin, a więc i na straty kominowe. Dlatego do codziennej eksploatacji kotła zaleca się stały lub okresowy pomiar temperatury spalin będący wskaźnikiem, kiedy należy czyścić wymiennik kotła, tzn. kiedy jego sprawność znacząco jest niższa, a zużycie opału wyższe. Dostępne są różne termometry spalin, analogowe oraz czujniki temperatury spalin – termopary – współpracujące z regulatorami kotła. Najtańsze analogowe termometry o zakresie pomiaru 50-350oC można kupić w cenie nawet od 35 zł. Termometr spalin zaoszczędzi również pracę osób, które czyszczą wymiennik ciepła nawet wtedy, gdy nie ma takiej potrzeby. Czasami bowiem mimo widocznego gołym okiem zabrudzenia wymiennika ciepła temperatura spalin wylotowych jest zaledwie nieznacznie wyższa w stosunku do temperatury w czasie pracy kotła przy całkowicie czystych wewnętrznych powierzchniach wymiennika.
Przed czyszczeniem wymiennika ciepła należy usunąć wszystkie elementy dodatkowe, jak zawirowywacze, łatwo usuwalne płyty ceramiczne itp. Po wyłączeniu kotła po sezonie grzewczym wymiennik ciepła należy wentylować.
W celu ograniczenia nieszczelności kotła, którymi mogłoby przedostawać się fałszywe powietrze pogarszające spalanie na palenisku należy stale kontrolować uszczelki wyczystek oraz jakość sznura uszczelniającego drzwiczki kotła.

Konserwacja układu podawania paliwa

Układ podawania paliwa to urządzenia transportujące paliwo z zasobnika paliwa do palnika automatycznego. Układ podający kotłów retortowych lub rynnowych stanowi rura podajnika paliwa z umieszczonym wewnątrz podajnikiem ślimakowym napędzanym motoreduktorem – silnikiem z przekładnią. Układ podający w kotłach peletowych stanowi podajnik ślimakowy z zasobnika paliwa oraz często dodatkowo krótki podajnik ślimakowy zainstalowany wewnątrz palnika. W takim przypadku układ podający ma dwa osobne napędy, zwykle o małym poborze mocy np. 15 W podajnika zasobnika i 6-10 W podajnika palnika.

W przypadku kotłów peletowych układy podające nie wymagają szczególnej uwagi. Jedyna sytuacja awaryjna tego zespołu, która może mieć miejsce to awaria samego silnika lub przerwa na połączeniu ślimaka podajnika z napędem, co dzieje się bardzo rzadko (ślimak spada z trzpienia silnika). W przypadku kotłów z palnikiem retortowym lub rynnowym wskazane jest również smarowanie trzpienia ślimaka, który jest zainstalowany w tulei mocującej silnika podajnika. Coroczne smarowanie z pewnością wyeliminuje problemy z wyjęciem ślimaka z silnika podajnika np. z powodu zakleszczenia się trzpienia ślimaka.
Konserwacja układu podawania paliwa jest ważna w kotłach z palnikiem retortowym lub rynnowym opalanym groszkiem węglowym, ponieważ po kilku sezonach grzewczych nastąpi moment, w którym wymianie będzie podlegał podajnik ślimakowy (ślimak). Może okazać się, że ślimak trzeba będzie wybijać lub wyciskać pneumatycznie z motoreduktora, co wiąże się z ryzykiem uszkodzenia dość kosztownej przekładni motoreduktora. Korozja ślimaka nie ma miejsca w sytuacji stosowania paliw o małej zawartości siarki, jak np. pelet. Co prawda w składzie biomasy zawarty jest chlor, jednak jego ilość jest na tyle mała, że proces korozyjny w zasadzie jest do pominięcia. Przy spalaniu jednak paliw zasiarczonych jak węgiel, groszek węglowy korodowanie ślimaka przyspiesza duża wilgotność paliwa.
Dodatkowo min. co 3 lata zalecana jest wymiana kondensatora każdego motoreduktora napędzającego ślimak. Rozróżnia się kondensatory rozruchowe oraz pracy. W kotłach z reguły występują kondensatory rozruchowe, odpowiedzialne za wprawienie podajnika ślimakowego w ruch. Jeżeli jego pojemność jest zbyt niska silnik elektryczny nie jest w stanie wprowadzić w ruch podajnika. Pojemność najczęściej stosowanych kondensatorów to 7-12 μF dla kotłów retortowych i rynnowych oraz ok. 2 μF dla podajników peletowych. Zużyty kondensator powoduje problemy z pracą silnika, co czasem może być sygnalizowane buczeniem silnika, w innych przypadkach po prostu małą mocą silnika.
W kotłach z palnikiem retortowym lub rynnowym zaleca się wymianę zawleczki zabezpieczającej silnik przed przegrzaniem, najlepiej przed każdym kolejnym sezonem grzewczym. Wielosezonowe stosowanie zawleczek zmniejsza jej wytrzymałość spowodowaną zmęczeniem eksploatacyjnym, a więc tym samym zwiększa ryzyko jej zerwania i wystąpienia awarii. Zawleczkę często stanowi śruba M5 o twardości 8.8. Poza tym należy dbać o szczelność wyczystek układu podającego, głównie w kotłach retortowych i rynnowych, w których wyczystka usytuowana jest na rurze podajnika ślimakowego. Nieszczelność wyczystki może powodować cofanie się żaru w stronę zasobnika lub wydymanie spalin do wewnątrz kotłowni. Wyczystki uszczelniane są specjalnymi uszczelkami lub elastycznym silikonem o temperaturze pracy do 320oC (najczęściej koloru czerwonego). Z tych samych względów powinna być zachowana także szczelność połączenia między motoreduktorem a rurą podajnika ślimakowego.

Konserwacja palnika retortowego oraz rynnowego

Palnik retortowy to kolano retorty wraz z rusztem, na którym następuje spalanie paliwa oraz mieszacz powietrza o dowolnym kształcie, w którym to kolano jest zainstalowane. Palnik rynnowy zaś to palenisko wraz z komorą powietrzną (mieszaczem), którą doprowadzane jest powietrze do spalania. W obu przypadkach duże znaczenie dla eksploatacji ma czystość mieszacza, wewnątrz którego może gromadzić się popiół, pył węglowy lub drobne granulki węgla lub peletu. Nieczystości w palniku retortowym mogą gromadzić się wewnątrz mieszacza poprzez otwory przeciwdymowe usytuowane od góry na kolanie retorty. Dodatkowo popiół oraz paliwo może dostawać się do mieszacza dyszami lub otworami, którymi doprowadzane jest powietrze do spalania – dotyczy zarówno palnika retortowego, jak i rynnowego. Mieszacz w zależności od konstrukcji palnika należy czyścić co 3-12 miesięcy.

Dla prawidłowego spalania należy zapewnić szczelność rusztu retorty względem mieszacza palnika retortowego oraz szczelność paleniska palnika rynnowego względem mieszacza powietrza tego palnika. Szczelność rusztu należy kontrolować co najmniej co 2 sezony grzewcze. Nieszczelny palnik będzie skutkował niecałkowitym spalaniem paliwa, na palniku retortowym często spalaniem jednostronnym, nie na pełnej powierzchni, co jest łatwo zaobserwować.
Do uszczelnienia palnika retortowego, jak i rynnowego można użyć sznura uszczelniającego lub silikonu kominkowego o temperaturze pracy do 1250oC. Ruszt retorty przed uszczelnieniem wyjmuje się z mieszacza (czasem ruszt trzeba wybić) i dokładnie oczyszcza powierzchnie kołnierza z pozostałości po starym uszczelniaczu. Po ponownym nałożeniu silikonu wsuwa się z powrotem.
Powinna być również zachowana szczelność wyczystki, rewizji mieszacza. W przeciwnym razie powietrze do spalania może być wyprowadzane przez powstałe nieszczelności wyczystki zamiast kierowane do powietrznych dysz lub otworów. Szczelność wyczystki mieszacza można zapewnić, stosując przeznaczone do tego uszczelki lub używając do tego silikonu uszczelniającego o temperaturze pracy do 320oC.
Po kilku latach eksploatacji zniszczeniu wskutek przetarcia może ulec również żeliwne kolano retorty, wtedy do mieszacza może dostawać się niespalone paliwo. Gromadzone w mieszaczu pył lub paliwo skutecznie blokują drogę przepływu powietrza do spalania, a w niektórych przypadkach całkowicie zatykają krócieć powietrza, do którego zainstalowany jest wentylator nadmuchowy. Drożna droga powietrzna pozwala na uzyskanie dobrego spalania na palniku. Możliwe są sytuacje całkowitego zapełnienia paliwem kanału doprowadzającego powietrze do spalania kierowanego bezpośrednio z wentylatora.
Często uchylna klapka zainstalowana na wylocie z wentylatora, nazywana anemostatem, może być zablokowana i całkowicie zamknięta. Mechaniczne zamknięcie anemostatu powoduje brak powietrza do spalania w palniku, a więc niecałkowite spalanie paliwa oraz niską mocą kotła.
Podczas eksploatacji palnika retortowego opalanego peletami przynajmniej 1-2 razy w sezonie grzewczym należy usunąć nagar powstały w kolanie retorty. Nagar powstaje również przy groszku węglowym, lecz jego gromadzenie się jest znacznie wolniejsze i wystarczy usuwać go 1-2 razy w ciągu dwóch sezonów grzewczych. Nagar odkłada się po obwodzie pionowej części kolana retortowego niewiele poniżej rusztu. Powstały na kolanie retorty nagar powoduje zmniejszenie kanału podawania paliwo. Doprowadzane paliwo jest wówczas mocno dławione. To z kolei może wpływać na głośniejszą pracę podajnika ślimakowego, a także na zrywanie zawleczki zabezpieczającej motoreduktor. W niektórych przypadkach może być również przyczyną nierównomiernego spalania na palniku, co błędnie mogłoby wskazywać na nieszczelność palnika. Aby usunąć nagar należy wpierw wyłączyć kocioł. Przy zimnym palenisku bez demontażu jakichkolwiek części palnika nagar należy zbić młotkiem od góry. Trzeba jednak pamiętać, że żeliwo jest wytrzymałe jednak kruche i uderzenia w żeliwne kolano nie powinny być zbyt mocne.
Wszystkie nieszczelności kotła podczas regulacji jego pracy z wykorzystaniem analizatora spalin będą objawem obniżonej zawartości CO2 oraz bardzo wysokiej CO. W spalinach jest wówczas nadmiar tlenu, a spalanie nie jest zupełne, ponieważ pewna część powietrza, wydostająca się z nieszczelnych wyczystek, rusztu palnika, drzwiczek kotła itp. nie będzie brała udziału w spalaniu. Fałszywe powietrze dodatkowo będzie wychładzać kocioł i obniżać jego sprawność.

Konserwacja palnika peletowego

Palnik peletowy może być dowolnej konstrukcji i ich rodzajów jest bardzo dużo w porównaniu do palników retortowych. Najczęściej jest palnikiem nadmuchowym, składa się z samego paleniska oraz wentylatora tłoczącego powietrze potrzebne do spalania. Niektóre rodzaje palników mają wewnętrzny krótki układ podający paliwo.
Palnik peletowy bezwzględnie musi być okresowo czyszczony z powstałych podczas spalania nagarów, które działają niekorzystnie między innymi na żywotność zapalarki elektrycznej (grzałki) zainstalowanej w palniku. Nieusuwany nagar z palnika blokuje przepływ powietrza, a więc uniemożliwia chłodzenie zapalarki, która się szybciej przepala. Niektóre palniki wyposażone są w automatyczne mechaniczne czyszczenie, np. wysuwany ruszt lub obrotowe palenisko.
Takie rozwiązania pomogą w pewnym stopniu w odpopielaniu paleniska, ale nie usuną powstałego nagaru, który jest wynikiem między innymi spalania niskiej jakości peletu. Jako że żywotność zapalarki zależy od konserwacji palnika przez użytkownika, zwykle nie jest ona objęta gwarancją. Palnik peletowy w zależności od jakości paliwa należy czyścić co najmniej co 2-5 dni. Stosując słabej jakości pelet charakteryzujący się dużą zawartością popiołu po spaleniu oraz znaczną wilgotnością, zaleca się, aby palnik był oczyszczany z nagarów i popiołu nawet każdego dnia. Raz w tygodniu należy także czyścić przestrzeń pod paleniskiem palnika (wyjmowanym rusztem, na którym spala się pelet). Zaleca się, aby użytkownik miał zawsze dodatkową, zapasową grzałkę. Należy również zadbać o drożność dysz doprowadzających powietrze do spalania paliwa.
Kilka razy w sezonie grzewczym trzeba oczyścić z popiołu mieszacz palnika (w palnikach z komorą mieszania powietrza). Palnik peletowy jest także wyposażony w elastyczną rurę łączącą palnik z rurą podawczą paliwa usytuowaną w zasobniku paliwa. Rura ta spełnia również rolę rury bezpieczeństwa, w przypadku bowiem cofnięcia się płomienia w stronę zasobnika paliwa zostanie stopiona, odcinając tym samym drogę ognia. Stopienie się elastycznej rury palnika może świadczyć o nieprawidłowych nastawach pracy palnika, w tym również o zbyt dużej ilości powietrza nadmuchowego, o przytkanym (np. nieczyszczonym) kotle lub palniku, albo o niewystarczającym ciągu kominowym. Inna przyczyna stopienia rury to np. brak energii elektrycznej w chwili pracy palnika. Aby całkowicie wyeliminować cofnięcie się ognia w stronę elastycznej rury podajnika paliwa podczas normalnej pracy, regulator powinien wydłużać pracę podajnika palnika względem podajnika zasobnika. Czas pracy podajnika palnika powinien być dłuższy o czas opóźnienia. Opóźnienie zagwarantuje spalanie paliwa tylko i wyłącznie w palenisku palnika, a nie w rurze podawczej paliwa wewnątrz palnika. Zalecany czas opóźnienia to 7-10 s. Wartość należy zwiększać wraz z indywidualnym zapotrzebowaniem palnika.
Niezwykle istotne jest, aby podczas nieudanego rozpalania palnika peletowego, w praktyce najczęściej po drugiej ostatniej próbie rozpalenia, bezwzględnie oczyścić palnik z paliwa znajdującego się na palenisku. Dopiero wtedy można przejść ponownie do automatycznego ponownego rozpalania. Dzięki takim działaniom unikniemy zgazowania i detonacji nadmiaru wstępnie podgrzanego paliwa znajdującego się na palenisku. Brak usunięcia z palnika nierozpalonego w pełni paliwa może doprowadzić do wybuchu paliwa, zapłonu całego palnika oraz jego uszkodzenia. Wybuch pelet jest silny i może doprowadzić nawet do przesunięcia całego kotła lub do uszkodzenia drzwiczek kotła wraz z zawiasami, czy połączenia kotła z kominem itp. Oczyszczanie palnika z paliwa musi odbywać się tylko i wyłącznie przy kotle wyłączonym z sieci elektrycznej, zachowując wszelkie środki bezpieczeństwa.

Konserwacja systemu odprowadzania spalin

Podczas eksploatacji kotła należy regularnie dbać o czystość łącznika, rury spalinowej między kotłem a samym kominem. W tym celu najlepiej jest stosować łączniki z fabrycznie zainstalowaną rewizją umożliwiającą swobodny dostęp do wnętrza rury. Łącznik spalinowy oraz komora wylotowa spalin kotła, nazywana czopuchem kotła, również można oczyszczać poprzez wyczystkę czopucha umiejscowioną zwykle w dolnej jego części. Dla przykładu podam, że po sezonie grzewczym podczas spalania niskiej jakości pelet w komorze wylotowej kotła może zgromadzić się 5-10 litrów pyłu lotnego. Nieusunięcie go przed kolejnym sezonem może spowodować zatkanie się kotła, niepoprawne spalanie, a nawet zagrożenie dla osób przebywających w okolicy kotła.
Każdego roku należy dokonać przeglądu kominiarskiego systemu odprowadzania spalin oraz instalacji nawiewno-wywiewnej. Przeglądu dokonuje uprawniony do tego kominiarz lub mistrz kominiarski. Wizyta kominiarza, gdy sytuacja tego wymaga, jest również związana z czyszczeniem systemu odprowadzania spalin. Jeśli chodzi o przewody spalinowe należy je czyścić minimum raz na pół roku. Gdy są to przewody dymowe czyszczenie należy zlecać co najmniej raz na kwartał, czyli 4 razy w roku z każdorazowym wpisem do „Książki kontroli kominiarskiej”.

W nomenklaturze kominiarskiej przewody spalinowe oznaczają kominy odprowadzające spaliny z kotłów na paliwa płynne. Przewodami dymowymi zaś nazywa się kominy odprowadzające spaliny z kotłów na paliwa stałe. W nazewnictwie ogólnym stosowanym przez producentów kotłów, użytkowników i inne osoby, kanałami spalinowymi czy kanałami dymowymi często oznacza się po prostu system odprowadzania spalin niezależnie od rodzaju kotła, który jest do niego podłączony.