Od redakcji:
Z obszernego raportu podsumowującego I kwartał 2022 r. na rynku budowlanym i instalacyjno-grzewczym przygotowanego przez SPIUG wybraliśmy tylko niektóre dane, naszym zdaniem w skrócie pokazujące obecną sytuację i prognozy na najbliższy okres.
Pełny raport jest dostępny pod linkiem: kliknij.
I kwartał 2022 r. był kolejnym dobrym kwartałem dla branży instalacyjno-grzewczej pomimo wybuchu wojny na Ukrainie, która wycisnęła swoje piętno zarówno w gospodarce, jak również w naszym sektorze. Pomimo względnie dobrych wyników, widać było znacznie większą niepewność co do przyszłości oraz generalnie co do kierunku, w którym gospodarka się rozwinie w wyniku wszystkich perturbacji geopolitycznych. Najazd Rosji na Ukrainę posłużył jako pretekst do niewspółmiernie wysokich podwyżek paliw, zarówno gazu, jak również ropy naftowej, które w niewielkim stopniu odnoszą się do poziomu cen sprzedaży surowców energetycznych.
W dalszym ciągu producenci borykają się z problemami związanymi z brakiem komponentów do produkcji różnych urządzeń, których produkcja została w minionych latach – w celu osiągnięcia większego zysku – przeniesiona do Azji, głównie Chin i Tajwanu, ale również innych krajów dalekowschodnich. Lawinowo wzrastające ceny paliw i gazu spowodowały perturbacje związane z wyborem urządzeń grzewczych zarówno do wymiany, jak również do zasilania nowych budynków.
Widać było pogarszającą się sytuację w budownictwie wielorodzinnym – spowodowaną dużą niepewnością zarówno w związku z wojną, sytuacją ekonomiczno-polityczną w Polsce, cenami materiałów budowlanych i instalacyjnych, brakiem siły roboczej. Widać było także coraz większe spowolnienie w inwestycjach w budownictwie mieszkaniowym. Nie zauważało się jeszcze zmniejszonego popytu na produkty związanego z rosnącymi stopami procentowymi oraz rekomendacjami dotyczącymi zdolności kredytowej polskich rodzin. Chyba najbardziej zauważalnym czynnikiem były ograniczenia w tworzeniu nowych przyłączy gazowych, co zresztą zostało pozytywnie rozwiązane w połowie kwartału, oraz negatywny klimat dotyczący gazu związany z agresją Rosji na Ukrainę.
Rozwój budownictwa mieszkaniowego a tendencje w branży instalacyjno-grzewczej
Wyniki pierwszego kwartału 2022 w budownictwie mieszkaniowym potwierdzają osłabienie pewnego boomu, chociaż z powodu dużej zwyżki cen dynamika wzrostu coraz bardziej ulegała osłabieniu, szczególnie w aspekcie wykańczania przekazanych w stanie deweloperskim mieszkań.
W okresie 01-03.2022 roku oddano do użytkowania w dalszym ciągu więcej lokali niż rok wcześniej, ale spadła liczba rozpoczętych budów oraz liczba udzielanych pozwoleń na budowę i zgłoszeń nowych budów. Według danych ogłoszonych przez GUS, w tym okresie oddano do użytku ok. 54,7 tys. mieszkań, co stanowi wzrost o 3,2% w porównaniu do analogicznego okresu 2021 roku. Pewnej zmianie podlegała także tendencja udziałów w realizowanych inwestycjach pod względem inwestorów. W okresie 01-03.2022 roku deweloperzy wybudowali 29,3 tys. jednostek, co stanowi 53,6% wszystkich oddanych do użytku w tym okresie mieszkań i spadek o 3,6% w stosunku do I kwartału 2021 roku. Inwestorzy indywidualni wybudowali 24,2 tys. mieszkań, co oznacza wzrost o 12,6% w stosunku do I kwartału 2021 roku, a ich osiągnięty udział wyniósł około 44,2% w tej kategorii statystyki. Podobną liczbę mieszkań jak w I kwartale 2021 roku oddano w pozostałych formach budownictwa (spółdzielcze, komunalne, społeczne czynszowe i zakładowe), gdzie łącznie oddano do użytkowania 1194 mieszkań wobec 1110 mieszkań rok wcześniej, tj. o ok. 7% więcej niż w 2021 roku.
W I kwartale 2022 roku rozpoczęto budowę 53,3 tys. mieszkań, co stanowi spadek o ok. 16,3%, w odniesieniu do I kwartału 2021 roku. W budownictwie deweloperskim nastąpił spadek rozpoczynanych inwestycji o ok. 21,1%, natomiast w budownictwie indywidualnym ten spadek wyniósł 5,8% w porównaniu do analogicznego okresu 2021 r. W pozostałych formach budownictwa (spółdzielcze, komunalne, społeczne czynszowe i zakładowe) w I kwartale 2022 roku także nastąpił spadek w porównaniu do analogicznego okresu 2021 roku liczby mieszkań do 757 wobec 1417 mieszkań rok wcześniej, których budowę rozpoczęto, co oznacza ok. 46,6% spadku. Zgodnie z danymi GUS, w I kwartale 2022 r. wydano pozwolenia lub dokonano zgłoszenia budowy dla 77,8 tys. mieszkań, tj. o 8,0% mniej niż w analogicznym okresie 2021 roku.
W dalszym ciągu największą grupą inwestorów w tej kategorii byli deweloperzy, którzy uzyskali pozwolenia na budowę dla ok. 52 tys. mieszkań (8,2% mniej niż w I kwartale 2021) oraz inwestorzy indywidualni, którzy uzyskali pozwolenia na budowę dla ok. 24,4 tys. mieszkań (10,1% mniej niż w I kwartale 2021). Łącznie w ramach tych dwóch form budownictwa otrzymano pozwolenia lub dokonano zgłoszenia budowy z projektem budowlanym dla 98,2% ogółu mieszkań.
Pomimo wzmożonego popytu na mieszkania, widać było już duże spadki w rozpoczynanych i przygotowywanych inwestycjach mieszkaniowych w każdej kategorii, które pogłębiły się jeszcze bardziej w kwietniu 2022. Pytanie, jak długo utrzyma się popyt i siła nabywcza inwestorów w oparciu o własne oszczędności, przy znacznie wzrastających cenach metra kwadratowego budowanych mieszkań oraz kosztów ich wykańczania, przy równocześnie coraz wyższej inflacji.
Sytuacja w branży instalacyjno-grzewczej w I kwartale 2022
W I kwartale 2022 roku sytuacja w branży instalacyjno-grzewczej była według ogromnej większości zebranych opinii bardzo dobra, aczkolwiek z nieco słabszą dynamiką w porównaniu do poprzednich kwartałów, co nie wszędzie znajduje potwierdzenie w liczbach. Początek roku z dużymi wzrostami, II połowa lutego i marzec wyglądał nieco słabiej niż wskazywał na to początek roku. Wyniki zakupowe w całym kwartale niejednoznaczne. Niektórzy dostawcy odnotowali duży wzrost, inni nawet spadki w stosunku do poprzedniego roku. Często dobre wyniki odnotowali dostawcy, u których wcześniej była słaba dostępność towaru, czyli może to wynikać z wcześniej zaplanowanych inwestycji. Słabe wyniki z kolei u innych dostawców mogą być efektem znacznie pogarszających się warunków kredytowych, ciągle rosnących cen, co powoduje mocny spadek nastrojów. Trzeba też pamiętać, że obecny rok to o wiele wyższe ceny niż poprzedni. Wzrost dochodów nie nadąża za spadkiem siły nabywczej.
Widać było dużą niepewność co do wyników w branży w następnych kwartałach. Informacje przychodzące z budownictwa mieszkaniowego nie napawają zbytnim optymizmem. Firmy wykonawcze nadal borykają się z generalnym wykonawcą lub inwestorem w tematach renegocjacji wysokości kontraktów, ze względu na podwyżkę cen materiałów, które nastąpiły w międzyczasie. W sporej części, sprzedaż urządzeń grzewczych była oparta o rynek wymian, ale perturbacje związane na początku z problemami dla realizacji przyłączy gazowych pod koniec 2021 roku oraz na początku I kwartału 2022, a później z drastycznymi podwyżkami cen gazu, spowodowały, że inwestorzy planujący wymianę starych urządzeń grzewczych na nowe gazowe kotły kondensacyjne, zaczęli wstrzymywać się z realizacją lub wręcz występowali do NFOŚiGW o zamrożenie zawartych już umów w ramach programu Czyste Powietrze. Te straty skompensowały w pewnym stopniu znaczne wzrosty udziału pomp ciepła w ramach programu Czyste Powietrze. Pozostaje jednak pytanie, czy budynki, w których montowane są pompy ciepła, mają standard zapotrzebowania na ciepło pozwalający na optymalne wykorzystanie zalet tych urządzeń, w przeciwnym razie może dojść do rozczarowania inwestorów, jeżeli pompa ciepła została dobrana niewłaściwie. Obserwuje się, że coraz więcej producentów kotłów na paliwa stałe rozszerza swoją ofertę o pompy ciepła.
Pomimo tych zjawisk, popyt na urządzenia grzewcze był nadal wysoki i dynamika spływu zamówień była sztucznie hamowana poprzez wstrzymywanie przyjmowania zamówień z uwagi na braki asortymentowe, co oznacza, że osiągnięty wynik mógłby być jeszcze wyższy. Podobnie jak pod koniec 2021 roku, klienci często decydowali się na takie produkty, jakie były dostępne, a nie takie, jakie chcieli pierwotnie zamówić. Taka sytuacja z możliwością dostaw spowodowała, że nawet niszowe marki osiągnęły spektakularne wzrosty, jeżeli tylko posiadały produkty na stanie magazynowym. To może być szansą dla takich firm na ich przyszły rozwój i większą dywersyfikację źródeł dostaw. Ciekawym zjawiskiem jest to, że w wypadku pomp ciepła marka przestaje mieć tak duże znaczenie jak wypadku kotłów. Widać duży wzrost rozdrobnionego importu pomp ciepła głównie z Chin, gdzie w przeciwieństwie do producentów europejskich nie ma problemów z komponentami do produkcji, ale za to pod znakiem zapytania jest przyszła jakość serwisu i doradztwa technicznego, chociaż doszły sygnały z rynku, że import z tego kierunku także zaczął się zatykać. To może mieć potencjalnie negatywny wpływ na cały budowany od kilku lat rynek w tej grupie produktowej.
W ogólnej ocenie w pierwszym kwartale 2022 sytuacja była podobna jak w poprzednich kwartałach roku 2021, jednak można było zaobserwować rosnącą niepewność co do sytuacji ekonomiczno-gospodarczej, dostępności i cen podstawowych nośników energii: gazu, energii elektrycznej, ale także węgla. Wojna na Ukrainie oraz znaczny wzrost cen energii powoduje gwałtowny i masowy odwrót od urządzeń gazowych na rzecz urządzeń elektrycznych, szczególnie pomp ciepła. Dodatkowo sprzedaż kotłów gazowych blokował nierozwiązany na początku roku problem braku odpowiedniej ilości nowych przyłączy gazowych i odległe perspektywy czasowe realizacji takich inwestycji. Spowodowało to duże obawy klientów, co do przyszłości dostępu do gazu. Niepewna sytuacja polityczna oraz ekonomiczna, wysoka inflacja, rosnące koszty kredytów powodują, że firmy deweloperskie ostrożniej planują nowe inwestycje, a nawet zamrażają niektóre.
Z uwagi na nowe przepisy rozliczania prądu z PV, w I kwartale 2022 można było zaobserwować zwiększone zainteresowanie panelami PV oraz dedykowanym osprzętem.
Rynek w 2022 roku wydaje się być inny niż wcześniej. W marcu i już na pocz. II kwartału było widać, że inwestorzy wstrzymują inwestycje, ponieważ stopy procentowe idą ostro w górę, a więc dostępność kredytów drastycznie maleje. Pomimo że materiały osiągają bardzo wysokie ceny, w dalszym ciągu jest duża motywacja na modernizację. Pompy ciepła królują w zapytaniach, co powoduje, że potencjalni klienci rozpatrują zamianę nowego kotła kondensacyjnego na pompę ciepła, ale po przeanalizowaniu i czasie zwrotu i rosnących cenach energii elektrycznej, która z powodu zwiększonego popytu może do końca roku wzrosnąć o dalsze 50%, często rezygnują z takiego działania tym bardziej, że ceny gazu na rynkach europejskich mają tendencję spadkową.
Ciągłe podwyżki urządzeń cen grzewczych, powodują, iż klienci szukają tańszych rozwiązań, co oznacza, że pojawia się zjawisko rezygnacji z marek premium na poczet tańszych urządzeń.
Coraz więcej powietrznych pomp ciepła, jak również kotłów elektrycznych jest instalowanych przez firmy fotowoltaiczne, które oferują kompleksową usługę panele + pompa ciepła, szukają nowych grup produktowych, zabezpieczają się przed oczekiwanym, być może trochę na wyrost, spadkiem popytu na PV w 2022 roku po zmianie przepisów dotyczących przyszłych rozliczeń.
Wzrost sprzedaży na rynku instalacyjno-grzewczym w I kwartale 2022 roku można szacować na poziomie 25% wartościowo, głównie ze względu na wzrost cen towarów. Widać już jednak oznaki spadków na inwestycjach.
Sytuacja w wybranych grupach produktowych
Tendencja I kwartał 2022/I kwartał 2021
Gazowe kotły wiszące ogółem: +8%
Gazowe kotły wiszące kondensacyjne: +10%
Gazowe kotły wiszące konwencjonalne: -14%
Gazowe kotły stojące ogólnie: +4%
Gazowe kotły stojące kondensacyjne: +6%
Gazowe kotły stojące konwencjonalne: -40%
Gazowe przepływowe podgrzewacze do c.w.u.: – 8%
Olejowe kotły stojące ogólnie: +24%
Olejowe kotły stojące kondensacyjne: +45%
Olejowe kotły stojące konwencjonalne: -17%
Kotły na paliwa stałe bd.
Kolektory słoneczne: +20%
Pompy ciepła: +72%
Zasobniki i bufory: +25%