Co się zmienia dla wyrobów instalacyjnych w dniu 1 lipca tego roku?
W dniu 30 czerwca 2019 r. kończy się dwuipółletni okres przejściowy dla „nowych” wyrobów budowlanych objętych wymaganiami tzw. systemu krajowego. Oznacza to, że po tej dacie wszystkie wyroby budowlane (nieobjęte zakresem normy zharmonizowanej i te, dla których nie wydano europejskiej oceny technicznej (ETA)) z grup ujętych w Załączniku 1 do rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym będą wprowadzane do obrotu na terenie Polski ze znakiem budowlanym. W tym załączniku znajdziemy grupę „nowych” wyrobów instalacyjnych oznaczoną numerem 36 „Wyroby do wentylacji i klimatyzacji”, w której wymieniono wyroby do rozprowadzenia i rozdziału powietrza: przewody i rury wentylacyjne, przepustnice, zasuwy, nawiewniki i wywiewniki, czerpnie, wyrzutnie, odciągi, zamknięcia oraz pustaki wentylacyjne. Nowy obowiązek nie dotyczy wyrobów wentylacyjnych przeznaczonych do stosowania wyłącznie do procesów przemysłowych.
Czym jest Krajowa Ocena Techniczna, gdzie i jak można ją uzyskać?
Krajowa Ocena Techniczna (w skrócie KOT) jest pozytywną oceną właściwości użytkowych zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego, które zgodnie z zamierzonym zastosowaniem mają wpływ na spełnienie podstawowych wymagań przez obiekty budowlane. Jest to dokument, który zastąpił od 1 stycznia 2017 r. dobrze znane Aprobaty Techniczne (nie są one już wydawane, jednak mogą być stosowane do końca okresu ważności). KOT wydaje się na okres 5 lat, dla wyrobów, dla których nie istnieje Polska Norma wyrobu. W praktyce, z uwagi na fakt, iż patrząc przez pryzmat wymagań dla norm zharmonizowanych, rolą normy wyrobu jest stanowienie podstawy dla pełnej oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wszystkich zasadniczych charakterystyk, moim zdaniem KOT jest właściwą specyfikacją techniczną dla większości wyrobów z grupy 36.
KOT dla wyrobów do wentylacji i klimatyzacji wydawany jest na koszt producenta przez krajową jednostkę oceny technicznej, a jedyną jednostką posiadającą desygnację do działania w tym zakresie jest Instytut Techniki Budowlanej. Wydając KOT nasz Instytut dokona oceny właściwości użytkowych, biorąc pod uwagę przepisy techniczno-budowlane oraz obowiązujące zasady wiedzy technicznej, na podstawie uzyskanych od wnioskodawcy (może to być producent lub jego upoważniony przedstawiciel) danych dotyczących wyrobu, w tym wyników badań laboratoryjnych. Warto w tym miejscu wspomnieć, że proces wydania KOT jest procesem wieloetapowym obejmującym m.in. przyjęcie wniosku, wydanie stanowiska w sprawie wniosku, realizację wymagań zawartych w tym stanowisku przez producenta (w tym przedstawienie wyników badań), aż w końcu opracowanie i wydanie KOT. Na każdym z tych etapów kluczową kwestią dla efektywności procesu jest dobra komunikacja i współpraca pomiędzy producentem a jednostką oceny technicznej.
Co trzeba zrobić, żeby oznakować swój wyrób znakiem budowlanym?
Producent znakuje swoje wyroby znakiem budowlanym po sporządzeniu krajowej deklaracji właściwości użytkowych. Zawiera ona właściwości użytkowe zasadniczych charakterystyk zadeklarowane zgodnie z Polską Normą wyrobu lub Krajową Oceną Techniczną, czyli z dokumentem odniesienia właściwym dla danego wyrobu. Sporządzenie tej deklaracji jest możliwe po dokonaniu oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych, zgodnie z właściwym systemem wskazanym we wspomnianym rozporządzeniu. Proces ten obejmuje ocenę właściwości użytkowych np. na podstawie wyników badań czy obliczeń oraz zapewnia, że proces produkcyjny prowadzony jest w sposób stabilny – poprzez funkcjonowanie Zakładowej Kontroli Produkcji.
Czy wydanie KOT jest procesem długotrwałym i jakie są największe trudności z tym związane?
Czas wykonania poszczególnych etapów procedury leżących po stronie odpowiedzialności ITB jest ustalony poprzez obowiązujące przepisy bądź uregulowania wewnętrzne.
Z naszego doświadczenia (także w obszarach innych grup wyrobów) wynika, iż czasochłonność procedur zależy bezpośrednio od tego, w jakim czasie wnioskodawca jest w stanie przedstawić wymaganą dokumentację.
Pierwszym krytycznym elementem procesu, niezbędnym do skutecznego złożenia wniosku i późniejszego uzyskania stanowiska w sprawie wniosku jest prawidłowy podział asortymentu przez producenta, dostarczenie opisu technicznego wyrobów oraz określenie zakresu stosowania. Praktyka wskazuje, że już na tym etapie konieczne są czasochłonne uzgodnienia, w związku z czym rzadko kiedy pierwotnie przygotowany wniosek może być uznany za kompletny.
Drugim kluczowym elementem jest realizacja postanowień zawartych w stanowisku w sprawie wniosku. Na tym etapie wymaga się od producenta dostarczenia pełnego zestawienia asortymentu, rysunków technicznych, informacji o surowcach i materiałach oraz Zakładowej Kontroli Produkcji, a także raportów z badań. Z naszego doświadczenia wynika, że szczególnie ten ostatni element jest czasochłonny i problematyczny dla producenta, co wynika z faktu, że w bardzo wielu przypadkach zakres dotychczas posiadanych wyników badań laboratoryjnych jest niewystarczający (a często nie ma ich wcale). Chciałbym w tym miejscu podkreślić, że badania mające być podstawą do wydania KOT powinny być wykonane we właściwym merytorycznie laboratorium badawczym krajowym lub zagranicznym, metodami wskazanymi w stanowisku w sprawie wniosku. Możliwe jest też uwzględnienie w procedurze badań wykonanych w laboratorium własnym producenta, pod warunkiem przeprowadzenia audytu w tym laboratorium i wykonania badań weryfikacyjnych w zakresie uzgodnionym z Zakładem Fizyki Cieplnej, Akustyki i Środowiska ITB. Wymagania te wynikają z odpowiedzialności Instytutu za wydaną Krajową Ocenę Techniczną jako dokumentu stanowiącego jedną z podstaw znakowania znakiem budowlanym.
Czy KOT jest wystarczająca do wprowadzenia wyrobu budowlanego na rynek?
Zgodnie z przepisami elementem niezbędnym do prawidłowego wprowadzenia wyrobu do obrotu na terenie Polski jest krajowa deklaracja właściwości użytkowych i oznakowanie znakiem budowlanym. W większości przypadków wystarczającym dokumentem, pozwalającym na sporządzenie deklaracji, będzie KOT. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że w specyficznych przypadkach, gdy poprzez modyfikację procesu produkcyjnego podnoszona jest klasa reakcji na ogień wyrobu (np. poprzez dodawanie uniepalniaczy) dodatkowym obowiązkiem producenta będzie uzyskanie certyfikatu wydanego przez akredytowaną jednostkę certyfikującą. Pamiętajmy też, że wprowadzenie wyrobu do obrotu nie stanowi końca odpowiedzialności producenta, który poprzez deklarację potwierdza zgodność każdego wyrobu udostępnianego na rynku z podanymi właściwościami użytkowymi.
Czy producenci wyrobów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych są świadomi nadchodzących wymagań i związanych z nimi konsekwencji?
Staramy się szeroko rozpowszechniać informacje o nadchodzących zmianach przepisów i związanych z nimi wymaganiach. Publikujemy materiały w prasie branżowej oraz na naszej stronie internetowej, uczestniczymy w wydarzeniach ważnych dla branży, organizujemy też własne seminaria szkoleniowe. Można jednak odnieść wrażenie, że część firm, szczególnie tych małych, nie zorientowała się jeszcze w sytuacji i nie podjęła żadnych działań zmierzających do sporządzenia najpóźniej w dniu 1 lipca 2019 r. krajowej deklaracji właściwości użytkowych i oznakowania znakiem budowlanym. Przypominam, że bez oznakowania znakiem budowlanym nie będzie po tej dacie możliwe legalne wprowadzenie do obrotu na terenie Polski wyrobu z grupy 36, a złamanie przepisów prawa może się w tym kontekście wiązać między innymi z karami pieniężnymi.