Tereny bez kanalizacji, a zakaz budowy przydomowych oczyszczalni ścieków – …analiza ciekawego przypadku praktycznego

W niniejszej publikacji opisujemy przypadek inwestora, który na terenie bez możliwości podłączenia swojego domu do sieci kanalizacyjnej chciał wybudować przydomową oczyszczalnie ścieków… Spotkał się jednak ze sprzeciwem organów administracji, przeszedł długa drogę sądową i WYGRAŁ!
Historię tę i argumentację z powodzeniem można wykorzystać jako przykład dla kolejnych inwestorów, którym w przyszłości organy administracji w podobny sposób będą chciały utrudnić zastosowanie przydomowych oczyszczalni.

Aktualne wymagania odnośnie przydomowych oczyszczalni ścieków –  bez pozwolenia na budowę, ale ze zgłoszeniem…

W myśl art. 30. ust. 1. Prawa budowlanego „Budowa indywidualnej przydomowej oczyszczalni ścieków o przepustowości do 7,5 m³/dobę nie wymaga pozwolenia na budowę.”
W dalszej kolejności zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 listopada 2001 r. (Dz.U. 140/01 poz. 1585) w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia, w wykazie odnajdujemy przywołane powyżej przydomowe oczyszczalnie ścieków.
Pod pojęciem zgłoszenia budowlanego rozumiemy podanie informacji właściwemu organowi (Starostwo Powiatowe) faktu budowy i zgłoszenia eksploatacji do swojej gminy.
Pamiętajmy również o tym, że zasadność stosowania przydomowych oczyszczalni ścieków jest tylko wtedy, gdy plan zagospodarowania przestrzennego nie wyklucza takiego rozwiązania, a działki budowlane nie mają możliwości przyłączenia do sieci kanalizacyjnej, przy czym nie dopuszcza się stosowania takich oczyszczalni na obszarach podlegających szczególnej ochronie środowiska i narażonych na powodzie oraz zalewanie wodami opadowymi.

Tryb zgłoszenia

Tryb zgłoszenia poprzedzający budowę przydomowej oczyszczalni ścieków zaczyna się od Starostwa Powiatowego Wydziału Geodezji, Kartografii, Katastru i Gospodarki Nieruchomościami, gdzie należy wybrać mapkę sytuacyjno-wysokościową (koszt ok. 50 zł), na której należy nakreślić koncepcję programowo-przestrzenną (wrysowanie oczyszczalni ścieków można wykonać również samodzielnie).
W Wydziale Architektury i Budownictwa Starostwa Powiatowego pobieramy druk oświadczenia o prawie własności do działki, na której ma być zbudowana oczyszczalnia lub kopię wypisu z rejestru gruntów (w tym celu potrzebne będą numery działek z ksiąg wieczystych).

Wypełniamy druk zgłoszenia budowy oczyszczalni ścieków (druk najczęściej można pobrać ze strony producenta oczyszczalni).  Dołączamy projekt budowlany z uwzględnieniem opisu postępowania z oczyszczonymi ściekami, test perkolacyjny określający stopień przepuszczalności gruntu, folder oczyszczalni, świadectwa jakości urządzenia (deklaracja zgodności z normą  12566-3). Jeśli zrzut oczyszczonych ścieków przewidywany jest poza granicę działki, do Wydziału Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego należy złożyć operat wodno-prawny wraz z wnioskiem o wydanie pozwolenia wodno-prawnego.

Kompletne dokumenty składamy w Wydziale Architektury i Budownictwa Starostwa Powiatowego, który ma 30 dni na wyrażenie sprzeciwu. Brak odpowiedzi w tym terminie oznacza zgodę na budowę oczyszczalni. Do budowy należy przystąpić w okresie do 2 lat od określonego w zgłoszeniu terminu rozpoczęcia.

Gdzie zlokalizować POŚ na działce?

 W przypadku obecności na działce studni wody pitnej dodatkowo należy zakreślić zakres min. 30 m strefy oddziaływania od przewodu rozsączającego do istniejących studni wody pitnej, w tym również znajdujących się na sąsiednich działkach.
Przydomowe oczyszczalnie ścieków wymagają spełnienia też dodatkowych aspektów, które wynikają z Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w tym rozdz. 7 § 36.
W zabudowie jednorodzinnej, zagrodowej i rekreacji indywidualnej odległości urządzeń sanitarno-gospodarczych, o których mowa w ust. 1, powinny wynosić co najmniej:
1) od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi – 5 m, przy czym nie dotyczy to dołów ustępowych w zabudowie jednorodzinnej,
2) od granicy działki sąsiedniej, drogi (ulicy) lub ciągu pieszego – 2 m.

Oczyszczalnię przydomową można zbudować w bezpośrednim sąsiedztwie budynków jednorodzinnych, pod warunkiem wyprowadzenia ich odpowietrzenia przez instalację kanalizacyjną, co najmniej 0,6 m powyżej górnej krawędzi okien i drzwi zewnętrznych w tych budynkach.

Odległość oczyszczalni przydomowej od granicy działki może być mniejsza od 2 m, jeżeli graniczy z inną oczyszczalnią przydomową i spełnione są jednocześnie 2 niżej wymienione warunki:
1) odległość od studni, licząc od osi studni wynosi – co najmniej 15 m,
2) odległość od studni, licząc od osi studni wynosi – co najmniej 30 m do najbliższego przewodu rozsączającego kanalizacji indywidualnej, jeżeli odprowadzone są do niej ścieki oczyszczone biologicznie w stopniu określonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego ( Dz. U Nr 137, poz. 984 z 2006 r.) – mogą to być np. studnie chłonne.

 Dlaczego nie wolno wybudować POŚ na terenie bez kanalizacji?
Opis ciekawego przypadku z praktyki

Celem wprowadzenia do tematu konieczne było przedstawienie szeregu informacji z kilku aktów prawnych z zakresu przepisów budowlanych.
W ten sposób powstała czytelna instrukcja: schemat działania dla Inwestora.
Szkoda tylko, że pomimo tych jasnych przepisów, niejednokrotnie mam okazję opiniować właśnie zasadność do udzielenia zgody na budowę biologicznej oczyszczalni ścieków.
Tak o to na szczeblu administracji publicznej toczą się nawet sądowe spory…

Odmowa
Sedno historii, którą chciałabym opowiedzieć dotyczy bowiem zgłoszenia zamiaru wykonania robot budowlanych, polegających na budowie przydomowej oczyszczalni ścieków.
Zgodnie z zasadami inwestor dołączył do zgłoszenia niezbędne dokumenty, w tym oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania wskazaną we wniosku nieruchomością, mapę do celów projektowych, opinię hydrologiczną, w której stwierdzono, że nie przewiduje się negatywnego oddziaływania projektowanej inwestycji na środowisko, a w szczególności na wody gruntowe; opis oczyszczalni ścieków. Zatem dostarczone zostały wszystkie niezbędne dokumenty opisywane w treści powyżej.

Próba zgłoszenia budowy instalacji przydomowej oczyszczalni ścieków spotkała się jednak ze sprzeciwem na poziomie Wydziału Architektury Urzędu Miejskiego, od którego inwestor odwołał się do wojewody, który sprzeciw niestety podtrzymał. Następnie sprawa została skierowana do wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który decyzję wojewody uchylił. W ten sposób sprawa wróciła ponownie do wojewody celem podjęcia decyzji. Inwestor oczekiwał, czy wojewoda nie wniesie jeszcze odwołania do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Obostrzenia w miejscowym planie zagospodarowania terenu…
Nadmieńmy, jaki był powód odmowy udzielenia zgody na realizację inwestycji.
Sprzeciw prezydenta miasta do zgłaszanego zamierzenia budowlanego uzasadniony był niezgodnością budowy z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i miał brzmienie: „w przypadku braku technicznych możliwości podłączenia obiektów do sieci kanalizacyjnych, przy zachowaniu zgodności z przepisami dotyczącymi warunków sanitarnych, do czasu budowy sieci, dopuszcza się stosowanie zbiorników szczelnych, a zakazuje lokalnych oczyszczalni ścieków z rozsączaniem w gruncie.”
Należy przy tym zaznaczyć, że w odległości 300 m, realizowane były jednak przydomowe oczyszczalnie.

Przydomowe biologiczne oczyszczalnie ścieków – analiza procesu oczyszczania
Paradoksalnie przedmiotem zgłoszenia była w pełni biologiczna, hybrydowa oczyszczalnia ścieków, której technologia oczyszczania opierała się o metodę osadu czynnego oraz złoża nieruchomego w reaktorze SBR. Zatem była to czyszczalnia, która odpowiadała najwyższym wymaganiom stawianym przez Europejską Normę EN 12566-3 z oznakowaniem CE w zakresie sprawności oczyszczania, wodoszczelności, stabilności oraz wytrzymałości, potwierdzone badaniami w laboratorium notyfikowanym.
Dodatkowo w przypadku rzeczonej oczyszczalni nie było potrzeby montowania drenażu rozsączającego pełniącego funkcję doczyszczania ścieków w gruncie. Cały proces oczyszczania ścieków zachodził wewnątrz zbiornika, a woda opuszczająca układ
nie wymagała już dodatkowych procesów doczyszczających.
Prawidłowa eksploatacja biologicznych przydomowych oczyszczalni ścieków oraz przestrzeganie wytycznych producenta dotyczących zasad korzystania z urządzenia, zapewniała otrzymanie wody na odpływie o parametrach odpowiadających najwyższym dopuszczalnym wartościom wskaźników zanieczyszczeń określonych w załączniku nr 1 – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dn. 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego.
W związku z tym odbiornikiem oczyszczonej wody z oczyszczalni mógł być np. grunt (poprzez skrzynki rozsączające lub studnię chłonną) lub wody powierzchniowe (rzeka, jezioro, rów melioracyjny).
I tu na szczególną uwagę zasługuje fakt, że nie istnieją na rynku żadne oczyszczalnie, które nie wymagałyby odprowadzenia oczyszczonej wody ze zbiornika.
Dodatkowo należy wspomnieć, że wprowadzanie do wód lub do ziemi oczyszczonych ścieków w ilości mniejszej niż 5 m³ na dobę na terenie będącym własnością Inwestora, zalicza się do korzystania zwykłego i jako takie nie wymaga pozwolenia wodnoprawnego (art. 36.1 „Prawa wodnego”). Pozwolenia wodnoprawnego wymagają natomiast te oczyszczalnie, które odprowadzają oczyszczone ścieki do wód znajdujących się poza terenem będącym własnością Inwestora.

Problem jaki należało wyjaśnić, to czy zamierzenie w postaci realizacji oczyszczalni ścieków ze studnią chłonną jest równoznaczne z rozsączaniem w gruncie?
Jedynie wówczas, gdyby plan miejscowy wprowadzał zakaz wszelkich oczyszczalni ścieków, organy administarcji uprawnione byłyby do stwierdzenia, że inwestycja narusza plan miejscowy.
Próbując analizować otrzymaną treść wyroku sądu w przedmiocie sprzeciwu do robót budowlanych i w odniesieniu do zapisu miejscowego planu zagospodarowania dla rzeczonej instalacji, w pierwszej kolejności spróbujmy zdefiniować oczyszczalnię z rozsączeniem w gruncie.
Pod pojęciem lokalnych oczyszczalni ścieków z rozsączaniem w gruncie należałoby rozumieć oczyszczalnie drenażowe, które to właśnie grunt wykorzystują do ostatecznego oczyszczenia ścieków. Drenaż rozsączający jest to układ naciętych rur z tworzywa sztucznego o średnicy 110 mm, które wyposażone są w specjalne otwory. Poprzez otwory ścieki powoli przesączają się do gruntu.
Pragnę przypomnieć, że w przypadku zgłaszanej oczyszczalni w przedmiocie sprawy nie było potrzeby montowania drenażu rozsączającego pełniącego funkcję doczyszczania ścieków w gruncie. Cały proces oczyszczania ścieków zachodził wewnątrz zbiornika, a woda opuszczająca układ nie wymagała już dodatkowych procesów doczyszczających, ale jak każde takie urządzenie wymagało odprowadzenia oczyszczonej wody i Inwestor wybrał studnię chłonną.
Na korzyść Inwestora przemawiało wiele argumentów, m.in. przepis o utrzymaniu porządku i czystości w gminach, który mówił, że możliwe jest wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy lub przydomową oczyszczalnię ścieków w przypadku, gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona.
Interpretacja zapisów planu miejscowego była w tym względzie nieuprawniona i prowadziła do naruszenia prawa własności. Nie można narzucać inwestorowi rozwiązań w zakresie sposobu odprowadzania ścieków, jeżeli proponowane przez niego metody nie są sprzeczne z ustawą.

Oczyszczalnie ścieków zgodnie z prawem unijnym… a prawo polskie
Zgodnie z Traktatem Akcesyjnym podpisanym w Atenach w dniu 16 kwietnia 2003 r., dotyczącym warunków przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej:
„Od dnia przystąpienia nowe Państwa Członkowskie są związane postanowieniami Traktatów założycielskich i aktów przyjętych przez Instytucje Wspólnot i Europejski Bank Centralny przed dniem przystąpienia; postanowienia te są stosowane w nowych Państwach Członkowskich zgodnie z warunkami określonymi w tych Traktatach i w niniejszym Akcie (…)”. Jednym z tych Aktów jest „Dyrektywa ściekowa”, która zwraca uwagę że,
„W przypadku, gdy ustanowienie systemu zbierania nie jest uzasadnione, jako że
nie przyniosłaby korzyści dla środowiska lub spowodowałoby nadmierne koszty, należy zastosować pojedyncze systemy lub inne właściwe systemy zapewniające ten sam poziom ochrony środowiska”.

W powołaniu na wykładnie prawa, w tym art. 74 Konstytucji stanowi się, że:
1. „Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.
3. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.(…)”

W związku z powyższym przydomowe oczyszczalnie ścieków zapewniają taki sam poziom ochrony środowiska, co zbiorowe oczyszczalnie ścieków, a niestety nie można tego powiedzieć o szambach.
Zgodnie z postanowieniami Unii od 1 maja 2004 roku nie powinno się już nawet udzielać pozwoleń na wykonywanie zbiorników bezodpływowych. Wymuszenie przez administrację na inwestorze rezygnacji z budowy jakiekolwiek przydomowej oczyszczalni ścieków na rzecz szamba w odniesieniu do zapisów unijnych jest wobec tego niezrozumiałe. Należy również zaznaczyć, że naciskanie do gromadzenia ścieków w zbiorniku bezodpływowym w porównaniu do przydomowej oczyszczalni powoduje konieczność ponoszenia dodatkowych nakładów eksploatacyjnych na wywóz nieczystości.
Reasumując, zdaniem autora niniejszej opinii udzielenie zgody na budowę biologicznej oczyszczalni ścieków było w tym względzie jak najbardziej słuszne. Oczyszczalnia z rozsączaniem w gruncie (drenażowa) nie jest mianowicie tożsama z oczyszczalnią ze studnią chłonną.

Ciąg dalszy historii, czyli ..WYGRANA INWESTORA!!!
Zgodnie z trybem postępowania temat wrócił do wojewody celem ponownego rozpatrzenia. Treść opinii oraz rzeczowe argumenty przedstawione przez inwestora okazały się wiążące dla organów administracji. W konsekwencji sprawa została wygrana – zapadł korzystny wyrok. Na tej podstawie inwestor wystąpił do Urzędu Miejskiego o aneks do pozwolenia na budowę z zapisem o dopuszczalności zastosowania oczyszczalni przydomowej ujętej w projekcie. Zaraz po tym jak wyrok się uprawomocnił, oczyszczalnia została zainstalowana.