Podstawowym elementem dostarczającym ciepło do pomieszczenia w instalacji centralnego ogrzewania jest grzejnik. Może on być żeliwny, aluminiowy, płytowy stalowy lub łazienkowy (tzw. rurkowy). W budownictwie mieszkaniowym wielorodzinnym wybudowanym kilkanaście lub kilkadziesiąt lat temu, na takim urządzeniu grzewczym można się spotkać z jeszcze jednym, dodatkowo zamontowanym urządzeniem. Mianowicie chodzi o tzw. podzielnik kosztów. Co to jest? Do czego służy podzielnik kosztów? Jakie są rodzaje? Jak powinno się go montować? Czy należy zwracać uwagę na rodzaj posiadanego grzejnika i czy usytuowanie mieszkania ma wpływ na odczyt? O czym należy pamiętać… Odpowiedzi znajdują się w poniższym artykule.
Co to jest podzielnik kosztów, do czego służy i co tak naprawdę zlicza?
Inaczej można go nazwać podzielnikiem kosztów ogrzewania lub podzielnikiem ciepła. Wg definicji polskiej normy jest to przyrząd pomiarowy rejestrujący temperaturę w osi czasu (PN-EN 834 i 835). Montowany jest na grzejnikach centralnego ogrzewania i służy właśnie do rozliczania tych kosztów. Ich poziom określa się na podstawie faktycznych rachunków za ogrzewanie budynku wielorodzinnego, dzielonych na poszczególne indywidualne lokale mieszkalne.
Specyfika rozliczania kosztów na podstawie tych urządzeń polega na sumarycznym zliczeniu wskazań wszystkich zainstalowanych przyrządów w budynku i porównaniu wartości całkowitej z realnym kosztem za zużyte ciepło. Wynikiem prostej kalkulacji jest otrzymanie jednostkowego kosztu pojedynczego wskazania takiego podzielnika. Kolejnym krokiem jest przemnożenie wyliczonego wcześniej wskaźnika jednostkowego przez sumę jednostek na wszystkich elementach pomiarowych znajdujących się w jednym odrębnym lokalu. Do takiego wyniku końcowego mogą jeszcze zostać doliczone opłaty stałe wynikające z np. przesyłu ciepła, ogrzewania za części wspólne (tj. klatki schodowe, wydzielone pralnie i suszarnie).
Rodzaje podzielników ciepła
Najbardziej znanym podziałem tej grupy urządzeń jest podział wg rodzajów. Rozróżniamy trzy podstawowe grupy:
a) podzielnik wyparkowy (pracujący na zasadzie odparowania cieczy) – najczęściej spotykany w starym budownictwie mieszkaniowym wielorodzinnym wyposażonym w grzejniki żeliwne (rys. 1);
b) podzielnik elektroniczny z czujnikiem temperatury grzejnika (rys. 2);
c) podzielnik elektroniczny z dwoma czujnikami temperatury – grzejnika i pomieszczenia, w którym się znajduje (rys. 3).
Właściwe miejsce montażu
Najwięcej problemów sprawia nam podzielnik wymieniony w punkcie a) i aby być pewnym, że pracuje on prawidłowo należy pamiętać o dwóch podstawowych zasadach. A mianowicie:
1. każdy z producentów takich urządzeń bardzo jasno i czytelnie opisuje, w jaki sposób należy zamontować dany element na grzejniku;
2. każdy z wytwórców grzejników także określa (a przynajmniej powinien) odpowiednie miejsce montażu na swoich produktach i zwraca uwagę na to, jakie typy podzielników można zastosować wraz ze sposobem przymocowania ich do urządzenia grzewczego.
W większości przypadków można przyjmować, ze podzielniki ciepła powinny być montowane w połowie długości danego grzejnika oraz w ¾ wysokości, licząc od jego dolnej krawędzi.
Wpływ na rodzaj zastosowanego przyrządu pomiarowego ma także rodzaj grzejnika. Np. na grzejnikach żeliwnych i aluminiowych (członowych) oraz instalowanych w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności, najlepszym rozwiązaniem jest użycie podzielnika montowanego za pomocą śrub i specjalnych uchwytów (rys. 4 i rys. 5), które mocują przybór pomiędzy poszczególnymi członami. Dla grzejników płytowych stalowych sprawa jest bardziej skomplikowana, ponieważ w tym przypadku można zastosować podzielniki montowane za pomocą zgrzewania, jak również za pomocą klejenia odpowiednim rodzajem kleju (rys. 6).
Oczywiście są odstępstwa od przyjętej reguły. A mianowicie jeden z producentów grzejników, z uwagi na unikatowy sposób rozprowadzenia czynnika grzewczego w samym urządzeniu (chodzi tu o przepływ tzw. szeregowy – gdzie najpierw czynnik grzewczy wpływa do pierwszej przedniej płyty, oddaje w nim zawarte ciepło a następnie wędruje na kolejną płytę), dokładnie opisuje sposób montażu podzielnika ciepła w zależności od zastosowanego urządzenia pomiarowego oraz od wysokości samego urządzenia grzewczego. Z uwagi na wyższą temperaturę powierzchni przedniej płyty grzewczej, taki przyrząd pomiarowy należy umiejscowić w połowie długości oraz w połowie wysokości grzejnika (tabela na następnej stronie i rys. 7).
Miejsce montażu a gwarancja na grzejnik płytowy
Bardzo ważną sprawą jest samo miejsce montażu a gwarancja na grzejnik.
Podzielniki ciepła montowane za pomocą zgrzewania wymagają naruszenia fabrycznej powłoki lakierniczej, ponieważ bolce muszą być zgrzane bezpośrednio do „gołej stali”. Co wtedy dzieje się z gwarancją od producenta grzejników? Czy ją mamy i czy jej nie stracimy? Nie stracimy jej, ale zawsze należy zapytać się danego wytwórcy, o czym należy pamiętać.
Dopuszczalne jest zgrzewanie z grzejnikami bolców do montowania podzielników kosztów, jeżeli firma montująca podzielniki udziela gwarancji, że proces zgrzewania nie powoduje uszkodzenia grzejnika.
W praktyce oznacza to, że odpowiedzialność za miejsce zgrzania bolców leży po stronie firmy montującej podzielniki, natomiast cały grzejnik z wyjątkiem wyżej wymienionego miejsca będzie objęty gwarancją. Proces zgrzewania wymaga oczyszczenia powierzchni grzejnika z powłoki malarskiej. Lakier usuwa się z możliwie jak najmniejszej powierzchni grzejnika. Podzielnik montuje się na dwóch bolcach, w związku z czym lakier usuwa się w dwóch miejscach, a po ich zgrzaniu wskazane jest zabezpieczenie uszkodzonej powłoki malarskiej poprzez pomalowanie.
Typ grzejnika i usytuowanie lokalu
Aby być pewnym prawidłowego odczytu na podzielnikach należy pamiętać, że w obliczeniach końcowych są stosowane tzw. współczynniki korekcyjne. Zawierają one informacje, jakiego typu są urządzenia grzewcze – czy jest to typ 10, 11, 20, 21, 22, 30 czy też 33 oraz jakie jest położenie samego lokalu w budynku np. nad nieogrzewanymi piwnicami, szczytowe, otoczone ze wszystkich stron sąsiadami, itd. Tych współczynników może być jeszcze całkiem sporo do ustawienia i jeśli chcemy się zagłębić, w jaki sposób naliczane są nam jednostki, to należy zgłosić się do producenta danego urządzenia pomiarowego.
Kwestie estetyczne
Z uwagi na panujący trend dekoracyjności i indywidualności w naszych mieszkaniach pod względem wyglądu samego urządzenia grzewczego, to czasami stajemy przed faktem, że pomimo wybrania przepięknego gładkiego grzejnika np. w wersji pionowej, to musimy na nim zamontować urządzenie zliczające zużyte ciepło. Niestety musimy się z tym pogodzić, jeśli chcemy mieć rozliczanie indywidualne i wg naszego zużycia ciepła lub zgodzić się na przejście rozliczania metodą ryczałtową. Jednakże, takie rozwiązanie, zazwyczaj ponosi za sobą zwiększenie wydatków finansowych.
O czym należy pamiętać…
Aby nie być narażonym na ewentualne wysokie dodatkowe opłaty, należy pamiętać o paru istotnych sprawach:
1. przy wymianie starego grzejnika żeliwnego na inny, nowszy model, należy na nowo ustawić wszystkie jego parametry oraz sprawdzać sposób przeliczania kosztów za zużyte ciepło. Może się okazać, że przy niedopilnowaniu tych rzeczy koszty finansowe wyjdą nam na wyższym poziomie niż poprzednio. A przecież nie taki jest cel wymiany. Ma być przecież oszczędniej…
2. należy sprawdzić u producentów urządzeń grzewczych wytyczne odnośnie miejsca montażu samego urządzenia pomiarowego oraz dopuszczonego sposobu montażu;
3. przy grzejnikach płytowych stalowych nie można montować podzielników ciepła bezpośrednio na wypukłych kanałach wodnych, z uwagi na możliwość ich uszkodzenia, co spowodowałoby ewentualną nieszczelność;
4. bezwzględnie nie można także demontować urządzenia pomiarowego w celu uzyskania potencjalnych „oszczędności”. Za taką operację można otrzymać kary umowne lub być rozliczanym w inny sposób…nie do końca korzystny pod względem finansowym;
5. należy zwracać także uwagę, czy dana administracja lub firma rozliczająca wykonała ponowne ustawienia przyrządów pomiarowych w momencie, gdy w budynku zmodernizowano kotłownię lub węzeł cieplny. To także się tyczy wykonania dodatkowego docieplenia (tzw. termomodernizacji) budynku wielorodzinnego. Takie działania skutkują polepszeniu warunków izolacyjności budynku, zmniejszeniem ilości zużywanego ciepła, a tym samym zmniejszeniem ilości ciepła np. dostarczanego bezpośrednio z elektrociepłowni;
6. modernizacja wiąże się także ze zmniejszaniem parametrów temperaturowych instalacji z np. 90/70oC na 70/55oC. Dla podzielników, które wykorzystują pomiar temperatury powierzchni płyty grzewczej jest wymagane sprawdzenie i ustawienie np. nowych współczynników korekcyjnych.