Kocioł gazowy do wymiany – aspekty techniczne kotłowni i… kotłów

W domach jednorodzinnych montowane są głównie kotły jednofunkcyjne z podłączonym zasobnikiem c.w.u. W mieszkaniach bardzo popularnym rozwiązaniem jest tzw. kocioł dwufunkcyjny z otwartą komorą spalania (typ B), czyli kocioł pobierający powietrze potrzebne do procesu spalania z pomieszczenia, w którym został zamontowany. W pewnym momencie przychodzi czas, w którym należy rozważyć wymianę urządzenia na nowe i wówczas instalator staje przed dylematem, jaki produkt można w danej kotłowni zamontować.

Producenci urządzeń grzewczych żywotność kotłów gazowych określają na 10-15 lat. Decyzja o wymianie zapada najczęściej, gdy koszty napraw stają się zbyt wysokie lub użytkownik chce zastosować nowsze rozwiązania techniczne. Należy jednak zwrócić uwagę, że 10-letni okres eksploatacji kotła nie oznacza od razu konieczności jego wymiany. W głównej mierze zależy to od tego, czy kocioł był serwisowany i czy są jeszcze dostępne części zamienne oraz ich cena. Na rynku polskim, z powodu braku środków na ten cel w budżecie domowym, kotły gazowe osiągają bardzo sędziwy wiek i niejednokrotnie znacznie przekraczają zakładaną żywotność. Producenci starają się jednak za wszelką cenę zachęcić klientów do kupna nowego kotła i prezentują coraz to nowsze rozwiązania za coraz atrakcyjniejszą cenę, włączając w to również coraz dłuższe okresy gwarancyjne.  

Zbyt droga naprawa…, czyli kiedy jeszcze warto naprawiać, a kiedy już nie

Decyzja o wymianie najczęściej zapada wówczas, gdy serwisant dostaje od klienta zgłoszenie usterki urządzenia. Podczas wizyty ustalana jest przyczyna awarii i wstępna kalkulacja kosztów naprawy. Jeśli usterce ulegnie element niedrogi np. sonda NTC (czujnik temperatury), to koszt wymiany często oscyluje w granicach 200-300 zł i wówczas naprawa ma sens. Jeżeli natomiast usterce ulegnie wymiennik główny lub też moduł sterujący, koszt wymiany należy szacować wtedy już na ok. 1000 zł i więcej.  Pojawia się wówczas pytanie, czy po wymianie uszkodzonego elementu, nie pojawi się za chwilę następna usterka. Jeśli usterka dotyczyć będzie wymienianego już wcześniej elementu, to należy pamiętać, że producenci dają zazwyczaj roczną gwarancję na wymienianą część serwisową. Jeśli jednak  kocioł jest 10-letni lub starszy, należy przygotować się na to, że w najbliższych latach konieczna będzie jego wymiana. Należy wziąć pod uwagę nie tylko koszt nowego urządzenia, ale i wstępnie zdecydować, na jaki kocioł go wymienić.

Parametry i aspekty wymiany kotła na kocioł

Łatwość wymiany, czyli o przyłączach hydraulicznych i zamiennikach. Często producenci w nowych modelach kotłów stosują te same rozstawy przyłączy hydraulicznych i gazu. Również wymiary kotłów niejednokrotnie odpowiadają wymiarom „starszych” modeli. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że kolejność przyłączy hydraulicznych (zasilanie/powrót/wejście z.w./wyjście c.w.u.) może być jednak różna nawet w obrębie jednego producenta. Zatem możemy spotkać się z kilkoma różnymi rozwiązaniami. Aby uniknąć zmiany w podłączeniach hydraulicznych, czyli wykuwania instalacji ze ściany i przesuwania przyłączy warto wcześniej sprawdzić, czy dany producent posiada tzw. zamiennik. (Rys. 1 różna kolejność przyłączy hydraulicznych).

Wybór rodzaju kotła i… otwarta czy zamknięta komora spalania, stary czy nowy system kominowy?

Dlaczego kocioł z zamkniętą komora spalania? Aktualnie najczęściej wymianie podlegają kotły z otwartą komorą spalania (typ B), które były sprzedawane głównie pod koniec lat dziewięćdziesiątych. Przypomnijmy, że kotły typu B często były montowane w łazienkach. Nieprawidłowo działająca wentylacja powoduje zagrożenie zaczadzeniem. Związane to jest głównie z brakiem wymaganej prawem kratki wentylacyjnej nawiewnej i wywiewnej (wg normy PN-B-02431-1). Często sami klienci zamurowywują kratkę nawiewną, a na kratkę wywiewną nakładają żaluzje, znacznie ograniczając dopływ powietrza potrzebnego do spalania. Ponieważ kocioł, który pracuje na maksymalnej mocy np. 25 kW (podczas produkcji  c.w.u.) potrzebuje do spalania  ok. 27 m³  powietrza na godzinę, to wówczas następuje odwrócenie ciągu kominowego w kanale wywiewnym lub też pobór powietrza z sąsiednich pomieszczeń przez nieszczelności w oknach lub drzwiach. Po wymianie okien i drzwi na szczelne następuje pogorszenie warunków pracy takich kotłów i spotęgowanie zjawiska odwrócenia ciągu kominowego. Sytuacja opisywana zarówno w pierwszym przypadku, jak i drugim (po modernizacji stolarki okiennej) zagraża zdrowiu i życiu użytkowników. Z powodu braku tlenu wykorzystywanego w procesie spalania występuje niepełne spalanie  i „produkcja” tlenku węgla tzw. czadu. Dodatkowo jeśli przyłącze do komina zostało zrobione z kanału wentylacyjnego aluminiowego, popularnie określanego jako „spiro”, który nie ma dopuszczeń do stosowania go jako kanału spalinowego, to po kilku latach użytkowania kominy te ulegają korozji nie gwarantując szczelności połączenia.

Kotły gazowe zawsze mają zabezpieczenie przed zanikiem ciągu kominowego, jednak czas ich zadziałania oraz konieczność osiągnięcia odpowiedniej temperatury nie gwarantuje całkowitego bezpieczeństwa użytkownikom, szczególnie w przypadku, kiedy część spalin wydostaje się poza układem zabezpieczenia, czyli przez skorodowaną rurę „spiro”. Z tego powodu zawsze należy zastanowić się, czy jest możliwe zastosowanie kotła z zamkniętą komorą spalania, gdyż nawet niewłaściwie wykonana wentylacja pomieszczenia nie będzie stwarzać tak dużego zagrożenia dla użytkowników.

Niestety wkład kominowy użyty do kotłów z otwartą komorą spalania jest przystosowany do pracy w systemie podciśnieniowym, czyli nie można go wykorzystać do wyrzutu spalin z kotła „turbo”, ponieważ wentylator zastosowany we wspomnianych kotłach wytwarza nadciśnienie i spaliny mogą się wydostawać przez nieszczelności połączeń wkładu kominowego. Możemy jednak wykorzystać wkład kominowy do poboru powietrza z zewnątrz, pod warunkiem, że jest on czysty (rys. 2 Pobór powietrza z szachtu kominowego).

System spalinowy: koncentryczny czy rozdzielony?

Jeśli ze względu na długość komina nie ma możliwości zastosowania koncentrycznego systemu odprowadzania spalin, można zastosować system tzw. rozdzielony, dla którego długość kanału spalinowego może wynosić 20 m i więcej.

Wówczas pobór powietrza potrzebnego do spalania może być doprowadzony z zewnątrz (drugim kanałem) lub też powietrze może być pobierane z pomieszczania. W takim przypadku, mamy do czynienia z kotłem typu B, ale włączenie palnika (otwarcie zaworu gazowego) uzależnione jest od odpowiedniej różnicy ciśnień, które wytworzy wentylator. Jeśli przepływ powietrza będzie za niski, kocioł nie uruchomi się i na wyświetlaczu pojawi się komunikat o błędzie w układzie wyrzutu spalin.

Aspekty ekonomiczne.. Warto wspomnieć tutaj jeszcze o oszczędnościach płynących z zastosowania kotła z zamkniętą komorą spalania. Kocioł pobiera powietrze z zewnątrz i wyrzuca spaliny na zewnątrz (typ C) bez jakiegokolwiek wpływu na warunki panujące w budynku/mieszkaniu. W innym przypadku  powietrze, które w mieszkaniu najpierw dogrzewamy do 20°C, a następnie „wyrzucamy” w komin, stanowi niekontrolowaną stratę. Jeśli komin kotła z otwartą komorą spalania jest ciepły, zwiększa się wymiana powietrza i nawet, jeśli kocioł nie pracuje to, i tak występuje strata na wentylacji poprzez komin spalinowy.  Nawet jeśli powietrze pobierane jest z pomieszczenia (w kotle turbo), to w momencie, gdy kocioł jest wyłączony, następuje znaczne ograniczenie powstałego ciągu na skutek zatrzymania się wentylatora. Tak więc, jeśli tylko jest taka możliwość, to warto zainstalować kocioł z zamkniętą komorą spalania.

Kondensacyjny ok, jednak nie zawsze

Oszczędności związane z zakupem kotła kondensacyjnego. Jeżeli zdecydujemy się na kocioł z zamkniętą komorą spalania, należy przemyśleć możliwość zakupu kotła kondensacyjnego.  Główną różnicą w budowie porównując do kotłów niekondensacyjnych jest wymiennik główny, dzięki któremu możliwy jest odbiór ciepła ze spalin. Ponieważ opisów technologii kondensacyjnej jest mnóstwo, dlatego też podsumuję tylko to, co jest najważniejsze, a zatem: kocioł kondensacyjny może pracować w instalacji grzejnikowej bez konieczności wymiany grzejników i zwiększenia ich gabarytów. Wówczas nawet przy parametrach pracy 80/60 sprawność procesu spalania jest wyższa niż w nowym kotle niekondensacyjnym o minimum 10% (np. dla kotła niekondensacyjnego Beretta Ciao S – minimalna sprawność 86% maksymalna 92,8%, średnioroczna 89%, dla kotła już kondensacyjnego Exclusive Green HE minimalna sprawność 98% maksymalna 108%, średnioroczna 100%). Ponieważ kotły kondensacyjne wyposażone są w tzw. regulację pogodową, możliwe jest zwiększenie oszczędności.

Jednak, aby stwierdzić,  czy zakup jest opłacalny czy nie, należy przeanalizować ilość zużywanego gazu w ciągu roku, koszty serwisu, a także różnicę w cenie, porównując ją z ceną kotła niekondensacyjnego.

Należy tutaj wspomnieć, że od września 2015 r. wraz z wprowadzeniem w życie przez Komisję Europejską wymogów ErP (ecodesign – ekoprojektu) oraz obowiązku stosowania etykiet energetycznych ELP m.in. dla urządzeń gazowych, nie będzie możliwości sprzedaży kotłów z zamkniętą komorą spalania niekondensacyjnych. Tak więc jest to ostatni moment, kiedy klienci będą mogli wymienić kocioł na „turbo”. 

Dodatkowe przyłącza. Jeżeli klientowi zaproponujemy nowe rozwiązanie, zawsze należy sprawdzić, czy wszystkie media i przyłącza są dostępne. Tak więc w przypadku kotłów z zamkniętą komorą spalania często konieczne jest zastosowanie odskraplacza dla kotłów niekondensacyjnych i odprowadzenie skroplin do kanalizacji. Konieczność jego stosowania określona jest u producentów w zależności od długości przewodu kominowego. W przypadku kotłów kondensacyjnych odskraplacz nie jest wymagany, ponieważ skropliny odprowadzane są przez odpowiednio skonstruowaną komorę spalania i należy tylko podłączyć wyprowadzenie pod kotłem do kanalizacji, pamiętając o zasyfonowaniu podłączenia.
Podłączenie zasilania elektrycznego się nie zmienia, to samo dotyczy przyłącza gazu i przyłączy hydraulicznych.

Warto byłoby się w tym momencie jeszcze zastanowić, czy nie polecić klientowi zakupienia zmiękczacza z.w. Użytkownicy, którzy mają problem z częstym zakamienianiem się wymiennika c.w.u. i z  cieknącymi spłuczkami, z pewnością rozważą możliwość instalacji zmiękczacza, aby pozbyć się niewygodnego problemu.

Podsumowując, jeśli kocioł ma 10 i więcej lat, a model i marka kotła sprawdziła się u Państwa, to należy skontaktować się z producentem i zapytać się, czy w ofercie nie ma kotła o identycznych przyłączach. Ułatwi to montaż jak i oszczędzi czas i pieniądze. W większości przypadków można zamontować nowoczesny kocioł kondensacyjny pamiętając o  zasadzie, że jeśli przygotujemy się do wymiany zarówno pod względem finansowym jak i technicznym, to będziemy mieć urządzenie, które zaspokoi nasze oczekiwania na następne 10 lat.

1)      Materiały techniczne marki Beretta