Głowica termostatyczna na wkładce lub zaworze termostatycznym – niezbędny element grzejnika

Każde urządzenie grzewcze, jakim jest grzejnik płytowy stalowy, aluminiowy, żeliwny, powinno być wyposażone w element otwierający lub zamykający przepływ czynnika. Takim elementem armatury jest głowica termostatyczna.


Na naszej planecie coraz to wyraźniej widać zmieniające się warunki klimatu, przejawiające się w przypadku Polski gorącymi wręcz upalnymi okresami wakacyjnymi, w których temperatury sięgają powyżej 35ºC, przeplatane co prawda krótkotrwałymi, ale jakże niebezpiecznymi nawałnicami, z deszczem lub gradem, przy współudziale bardzo porywistego i silnego wiatru, które sieją ogromne straty materialne. Dotyczyć to się może także okresów zimowych, które były lub nadejdą, jak zawsze co roku, a które mogą mieć przebieg bardziej niecodzienny, np. z bardzo niskimi wartościami temperatury poniżej -20ºC utrzymującymi się przez kilkanaście dni. Od kilkunastu lat mówi się głośno o dbaniu o klimat i zasoby naturalne, wprowadza się różne regulacje prawne mające na celu wyrobienie w społeczeństwie zachowań proekologicznych oraz dążące do większej efektywności w ich oszczędzaniu. Rozwijająca się technika, technologia i funkcjonalność urządzeń pozwalają na coraz to lepsze zastosowanie w życiu codziennym materiałów i elementów (armatura, itp.), które temu sprzyjają. Nie ominęło to także branży instalacyjnej, w szczególności instalacji grzewczych wewnętrznych w każdym rodzaju budownictwa.

 Przepisy prawa

W aktualnych przepisach prawnych (Dz.U. nr 75 poz. 690 z roku 2002 z późniejszymi zmianami) możemy znaleźć następujące stwierdzenia:
„Rozdział 4. Instalacje ogrzewcze.
…Par. 134 ustęp 4. Grzejniki oraz inne urządzenia odbierające ciepło z instalacji ogrzewczej powinny być wyposażone w regulatory dopływu ciepła…
Par. 134 ustęp 5. W budynku zasilanym z sieci ciepłowniczej oraz w budynku z własnym (indywidualnym) źródłem ciepła na olej opałowy, paliwo gazowe lub energię elektryczną, regulatory dopływu ciepła powinny działać automatycznie, w zależności od zmian temperatury wewnętrznej w pomieszczeniach, w których są zamontowane…
Par. 134 ustęp 6. Urządzenia, o których mowa w ust. 5, powinny umożliwiać użytkownikom uzyskanie w pomieszczeniach temperatury niższej niż obliczeniowa, przy czym nie niższej niż 16˚C w pomieszczeniach o temperaturze obliczeniowej 20˚C i wyższej…”.

Regulacja miejscowa – jak to działa?

Z przepisów umieszczonych w ramce na następnej stronie wynika jednoznacznie, że każde pomieszczenie, w którym jest zamontowany grzejnik (płytowy stalowy, aluminiowy, żeliwny), powinno być wyposażone w element otwierający lub zamykający przepływ czynnika. Takim elementem armatury jest głowica termostatyczna (rys. 1, Danfoss). Za jej pomocą odbywa się regulacja temperatury w danym pomieszczeniu, którą nazywa się regulacją miejscową. Jak ona się odbywa i co jest jeszcze potrzebne do prawidłowego działania? Nieodłączną rzeczą, która razem z nią współdziała jest zawór (rys. 2, Danfoss) lub wkładka termostatyczna (rys. 3, Rettig Heating). Dopiero połączenie tych dwóch elementów, które współpracują ze sobą, powoduje wykonanie konkretnych czynności, zmierzających do prawidłowego reagowania na zmieniające się warunki wewnątrz pomieszczenia. Na rys. 4 (fot. Oventrop) pokazano przekrój przez głowicę nakręconą na zawór termostatyczny, gdzie można prześledzić sposób działania głowicy termostatycznej wraz z zaworem termostatycznym. Czujnik cieczowy lub gazowy przy wzroście temperatury w pomieszczeniu zwiększa swoją objętość i powoduje poprzez zabezpieczenie przeciążeniowe działanie dławnicy umieszczonej w zaworze termostatycznym. Dławnica jest to nic innego jak trzpień grzybka zaworu termostatycznego, który przymyka się lub otwiera, powodując zmniejszenie lub zwiększenie przepływu czynnika grzewczego przez grzejnik, a w konsekwencji obniżenie lub podwyższenie temperatury w danym pomieszczeniu.


Na każdym elemencie nastawczym jest oznakowanie na wzór skali cyfrowej od 0 lub 1 do 5, a dla większości z nich, oznakowaniem charakterystycznym na jej początku jest znak tzw. „śnieżynki”. Można także spotkać się z oznakowaniem za pomocą symboli, np. „I”, ale to bardziej oznakowane są krańcowe wartości. Każdy numer czy też symbol, zaczynając od pierwszego, a kończąc na ostatnim, ma swoje odpowiedniki wartości temperatury (rys. 5, Danfoss). Przekręcając pokrętło głowicy ustawiamy wybrany punkt na skali naprzeciw znacznika, a tym samym praktycznie ustawiamy żądaną wartość temperatury w pomieszczeniu, która po przekroczeniu spowoduje zamknięcie przepływu czynnika grzewczego. Znaczek „śnieżynki” ma tzw. funkcję zabezpieczającą przeciwzamarzeniową, czyli chroni grzejnik przed jego uszkodzeniem – zamrożeniem, podczas dłuższej nieobecności użytkowników.

Odpowiedni dobór głowicy

Jak dobrać odpowiednią głowicę termostatyczną do urządzeń grzewczych, które są już zamontowane lub będą zainstalowane w pomieszczeniach? Czym się kierować i na co zwracać uwagę? Co jest kwestią oczywistą a co jest zapominane i często omijane, jednakże ma niebagatelny wpływ na prawidłowe działanie?

Do pomieszczeń ogrzewanych ciepło dostarczane jest za pomocą urządzeń grzewczych zwanych grzejnikami. Wyposażone w głowice termostatyczne (regulacja miejscowa – przyp. autor) są w stanie dostarczyć go na odpowiednim, wymaganym przez użytkownika poziomie temperatury, a jednocześnie w sposób racjonalny i oszczędny. Na rynku instalacyjnym do zakupienia są możliwe rożne modele grzejników. Przede wszystkim są to najbardziej rozpowszechnione grzejniki:
– dolnozasilane (rys. 6) wyposażone standardowo we wkładkę termostatyczną;
– bocznozasilane, do których należy dokupić zawór obudowany w korpusie wraz z pokrętłem nastawczym
– urządzenia grzewcze podłączane od dołu, w których nie ma żadnej wkładki ani zaworu, a regulację ilości przepływającego czynnika grzewczego odbywa się za pomocą bloku zaworowego „3in1” (rys. 7, Oventrop).

Podczas wyboru głowicy termostatycznej nie decyduje jedynie wygląd, choć trzeba przyznać, że jest on bardzo istotny z uwagi na to, że głowica jest widoczna „gołym” okiem. Dodatkowo należy zwrócić szczególną uwagę na trzy następujące parametry techniczne:

a) wartość wymiaru gwintu zaworu termostatycznego lub samej wkładki. Tak, aby dobrane urządzenie nastawcze można było swobodnie nakręcić na zawór lub wkładkę termostatyczną. Np. gwint wkładki zaworowej może być następujący M30x1,5. Oznacza to, że gwint jest metryczny, zwykły o średnicy nominalnej 30 mm ze skokiem co 1,5 mm (rys. 8). W przypadku, gdy gwint wewnętrzny głowicy termostatycznej jest odmienny od gwintu zewnętrznego zaworu lub wkładki to jedynym wyjściem z niekorzystnej sytuacji jest dokupienie specjalnego adaptera umożliwiającego przejście z jednego gwintu na drugi, np. przy przejściu z gwintu M30x1,0 na M30x1,5 (rys. 9, Oventrop – przykładowy adapter);

b) wartość wielkości skoku trzpienia zaworu lub wkładki. Jest to bardzo ważny parametr, a jakże często wręcz pomijany, ponieważ w przypadku dobrania złej głowicy, będzie ona albo nie domykała całkowicie przepływu czynnika grzewczego albo zamykała go zbyt wcześnie. Oznaką niedomykania będzie oczywiście ciepły grzejnik, przez który będzie przepływała woda pomimo „skręconej” głowicy, natomiast oznaką zbyt szybkiego zamykania będzie nieuzyskiwanie wymaganej temperatury w pomieszczeniu, co przełoży się na odczucie dyskomfortu cieplnego przez użytkownika (rys. 10 – trzpień wraz z grzybkiem we wkładce termostatycznej przed zamknięciem i rys. 11 – trzpień wraz z grzybkiem po zamknięciu),

c) czy zawór termostatyczny lub wkładka przystosowana jest tylko i wyłącznie dla głowicy nakręcanej z gwintem, czy też są one przystosowane dla montażu urządzenia nastawczego na tzw. click (zatrzask) (rys. 12 – wkładka termostatyczna do montażu głowicy na click).

Wybierając głowicę termostatyczną, aby mieć pewność jej prawidłowego działania, należy wziąć pod uwagę kilka kwestii, nie tylko sam jej wygląd. W tym gąszczu producentów takich elementów możemy znaleźć różnego rodzaju poradniki i materiały techniczne na temat prawidłowego doboru. Pomocne są także wykazy pasujących głowic do danego modelu grzejnika, w szczególności dolnozasilanego wyposażonego już fabrycznie we wkładkę termostatyczną. Wykazy te są udostępniane na stronach internetowych i w dokumentacji technicznej producentów grzejników. Wybierając taką głowicę z tabeli, będziemy mieli pewność jej prawidłowego działania, co przełoży się na optymalne odczucie komfortu cieplnego w danym pomieszczeniu.

Bezpłatna prenumerata