14 lipca 2021 roku. Komisja Europejska opublikowała pakiet 13 wniosków ustawodawczych pod nazwą Fit for 55 (Gotowi na 55). Stanowi on początek dyskusji na temat podejmowanych działań i możliwych rozwiązań służących realizacji głównego celu, czyli osiągnięcia neutralności klimatycznej przez kraje Unii Europejskiej do 2050 roku. Najpierw jednak muszą wypowiedzieć się w tej kwestii wszystkie kraje UE. Czeka nas więc co najmniej rok negocjacji (a może i dłużej). Poniżej przytaczamy niektóre fragmenty KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW EMPTY z dnia 14.07.2021 r. pod tytułem: „Gotowi na 55: osiągnięcie unijnego celu klimatycznego na 2030 r. w drodze do neutralności klimatycznej”.
Źródło: www.eur-lex.europa.eu
Przejdź Pełna wersja komunikatu
Znajdujemy się w decydującym momencie, jeśli chodzi o światową reakcję na kryzys klimatyczny i kryzys związany z różnorodnością biologiczną, a jesteśmy ostatnim pokoleniem, które może jeszcze w porę zadziałać.
To dziesięciolecie będzie rozstrzygające – wkrótce okaże się, czy wywiązaliśmy się z naszych zobowiązań podjętych w porozumieniu paryskim, aby zadbać o zdrowie, dobrostan i dobrobyt wszystkich ludzi.
UE dała przykład innym, ustanawiając ambitne cele ograniczenia do 2030 r. emisji netto o co najmniej 55% w porównaniu z poziomem z 1990 r. oraz bycia pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu do 2050 r. Cele te nie są już tylko aspiracjami czy ambicjami, ale zobowiązaniami określonymi w pierwszym europejskim prawie o klimacie, które stwarzają nowe możliwości pod względem innowacji, inwestycji i miejsc pracy.
Pakiet Gotowi na 55 to zestaw wzajemnie powiązanych wniosków, z których wszystkie służą temu samemu celowi, jakim jest zapewnienie sprawiedliwej i konkurencyjnej transformacji ekologicznej do roku 2030 r. i w latach kolejnych. Zasadniczo w ramach pakietu wzmacnia się osiem obowiązujących obecnie aktów prawnych i wprowadza pięć nowych inicjatyw obejmujących szereg obszarów polityki i sektorów gospodarki: klimat, energię i paliwa, transport, budynki, użytkowanie gruntów i leśnictwo.
Podejście obejmujące całą gospodarkę – sprawiedliwa i konkurencyjna transformacja ekologiczna
Celem pakietu Gotowi na 55 jest osiągnięcie ambitniejszego celu UE w zakresie redukcji emisji z korzyścią dla wszystkich Europejczyków oraz tworzenie możliwości uczestniczenia w transformacji, udzielanie pomocy najbardziej potrzebującym oraz osiągnięcie wyższych ogólnych poziomów redukcji emisji.
Transformacja sprawiedliwa społecznie – rozwiązanie problemu nierówności i ubóstwa energetycznego w ramach działań w dziedzinie klimatu
Transformacja w kierunku neutralności klimatycznej może stanowić niepowtarzalną szansę na zmniejszenie nierówności systemowej. Przykładowo instrumenty z zakresu ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych powodują zwiększenie dochodów, które można ponownie zainwestować w celu przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu wśród osób w trudnej sytuacji i eliminacji stojących przed nimi wyzwań w zakresie mobilności, a także w celu pobudzenia innowacji i wzrostu gospodarczego oraz tworzenia miejsc pracy.
W ramach nowego Społecznego Funduszu Klimatycznego państwa członkowskie otrzymają specjalne środki finansowe przeznaczone na wsparcie obywateli Unii najbardziej dotkniętych lub zagrożonych ubóstwem energetycznym lub ubóstwem w zakresie mobilności, aby towarzyszyły wprowadzeniu systemu handlu emisjami do sektora transportu drogowego i budynków. Obecnie sam problem ubóstwa energetycznego dotyczy nawet 34 mln ludzi w Unii Europejskiej. Dzięki temu funduszowi spadną koszty ponoszone przez osoby najbardziej narażone na wzrost cen paliw kopalnych w okresie transformacji. W ramach tego nowego funduszu będzie promowana sprawiedliwość i solidarność między państwami członkowskimi i w poszczególnych państwach członkowskich, a jednocześnie ograniczone zostanie ryzyko ubóstwa energetycznego i ubóstwa w zakresie mobilności.
Społeczny Fundusz Klimatyczny zapewni 72,2 mld euro w cenach bieżących w budżecie UE na lata 2025-2032 z nowego systemu handlu uprawnieniami do emisji. Jego wielkość zasadniczo będzie stanowić 25% oczekiwanych dochodów z handlu nowymi emisjami obejmującego sektory budynków i transportu drogowego, począwszy od roku poprzedzającego wejście w życie ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych, co ma zapewnić gotowość na tę zmianę. Środki te zostaną połączone z wkładami krajowymi w wysokości przynajmniej do 50%.
W celu dalszego wzmocnienia wymiaru społecznego Komisja wzywa państwa członkowskie, aby w uzupełnieniu środków ze Społecznego Funduszu Klimatycznego przeznaczyły część dochodów z aukcji w zakresie sektorów budynków i transportu drogowego na złagodzenie skutków odczuwanych przez gospodarstwa domowe w trudnej sytuacji o niskich i średnich dochodach oraz użytkowników transportu.
Państwa członkowskie o większym udziale paliw kopalnych w koszyku energetycznym, wyższym poziomie emisji gazów cieplarnianych, większej energochłonności i mniejszym PKB na mieszkańca będą również korzystać ze wzmocnionego funduszu modernizacyjnego. Poziom zasobów dostępnych w ramach tego funduszu będzie zależał od opłaty za emisję gazów cieplarnianych, ale fundusz zostanie wsparty o dodatkowe 19 mln uprawnień.
Ponadto solidarność będzie również stale zapewniana w ramach rozporządzenia w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego i unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji, w ramach którego w szczególności jedna dziesiąta uprawnień sprzedawanych na aukcjach podlega redystrybucji między państwami członkowskimi.
Konkurencyjna transformacja – nowe możliwości za sprawą zmian przemysłowych i sektorowych
Osiągnięcie celu na 2030 r. będzie wymagało systemowej transformacji całej gospodarki.
Podstawowym założeniem pakietu jest bazowanie na ważnych osiągnięciach w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji i rozwinięcie tego systemu poprzez jego umocnienie i stosowanie w odniesieniu do nowych sektorów, w których jak dotąd brak jest redukcji emisji. Z doświadczeń zyskanych na przestrzeni ostatnich 16 lat wynika, że handel emisjami stanowi bardzo skuteczny mechanizm pozwalający na opłacalną redukcję emisji, podczas gdy dochody z handlu można wykorzystać na wsparcie transformacji w kierunku bardziej ekologicznej produkcji oraz na pobudzenie innowacji.
Oprócz sygnału cenowego dotyczącego emisji dwutlenku węgla stymulowanie zmian wymaga określenia wyraźnych celów, czego przykładem jest zmienione rozporządzenie w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego, w ramach którego wzmocni się pozycję państw członkowskich pod względem działań krajowych w zakresie eliminowania emisji w sektorach budynków, transportu, rolnictwa, odpadów i przemysłu drobnego. Wniosek powinien doprowadzić do zmniejszenia emisji z tych sektorów w całej UE o 40% do 2030 r. w porównaniu z sytuacją z 2005 r. Zasady przypisywania względnego wysiłku każdemu państwu członkowskiemu pozostają takie same, jak wcześniej. Różne zdolności do podjęcia działania nadal będą uznawane w ramach określania celów krajowych w oparciu o PKB na mieszkańca, a korekty będą dokonywane w celu uwzględnienia sytuacji poszczególnych krajów i oszczędności kosztowej.
Stosowanie handlu emisjami wobec nowych sektorów uzupełnia pozostałe strategie określone w tym pakiecie w celu stymulowania zmian w zakresie inwestycji publicznych i prywatnych, zachowań konsumentów i praktyk biznesowych.
Transformacja przemysłowa i ustalanie opłat za emisję gazów cieplarnianych
Transformacja ekologiczna stwarza wiele możliwości dla przemysłu UE, gdyż UE daje przykład innym regionom na świecie, jeżeli chodzi o rozwój rynków nowych czystych technologii i produktów oraz tworzenie w kontekście lokalnym zrównoważonych miejsc pracy dla osób o wysokich kwalifikacjach w całej UE. Unijny przemysł jest gotowy do dokonywania inwestycji, ale potrzebuje przewidywalności i spójnych ram regulacyjnych, dostępu do infrastruktury i wsparcia na potrzeby innowacji.
W pakiecie tym na przemysł nakłada się nowe wymogi dotyczące obniżenia emisyjności procesów produkcji, ale również przewiduje mechanizmy wsparcia w zakresie wdrażania nowych technologii.
W związku z koniecznością bardziej zdecydowanej redukcji emisji Komisja proponuje obecnie, aby do 2030 r. sektory objęte zmienionym EU ETS musiały osiągnąć redukcję emisji gazów cieplarnianych o 61% w porównaniu z poziomami z 2005 r. Aby osiągnąć cen cel, należy obniżyć roczny pułap emisji zgodnie ze ścieżką ku osiągnięciu ambitniejszego celu na 2030 r.
Aby zwiększyć znaczenie ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych w sektorze transportu, Komisja proponuje stopniowe rozszerzenie obecnego unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji i objęcie nim sektora morskiego w latach 2023-2025. Podobnie przewoźnicy lotniczy będą musieli zintensyfikować działania w celu redukcji emisji, dlatego też Komisja proponuje wycofanie bezpłatnych uprawnień otrzymywanych obecnie przez ten sektor.
Aby podjąć kwestię emisji w lotnictwie również na szczeblu globalnym, wdrożony zostanie mechanizm kompensacji i redukcji CO2 dla lotnictwa międzynarodowego (CORSIA) w drodze dyrektywy w sprawie unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji. UE będzie nadal realizować politykę wewnętrzną oraz współpracę z partnerami na szczeblu międzynarodowym w ramach Międzynarodowej Organizacji Morskiej i Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO).
Paliwa kopalne wykorzystywane w transporcie drogowym i sektorze budynków stanowią źródła znacznych emisji i zanieczyszczeń. Ponieważ dotychczas obniżenie ich emisyjności było bardzo trudne, w tym zakresie istnieje również znaczny potencjał innowacji i tworzenia miejsc pracy. Przykładowo handel emisjami w przypadku transportu drogowego będzie skutkował zwiększeniem zachęt do dostaw bardziej ekologicznych paliw stosowanych w istniejących pojazdach. System ten będzie skutkować zmianą paliw dostępnych na rynku na potrzeby istniejącej floty, jako że dostawcy znajdą się pod presją obniżenia emisyjności paliw. Sama opłata za emisję gazów cieplarnianych nie zagwarantuje jednak szybkiej transformacji w kierunku mobilności bezemisyjnej, której osiągnięcie wymaga przyjęcia uzupełniających strategii, w tym zapewnienia infrastruktury ładowania.
Podobnie stosowanie handlu emisjami wobec paliw wykorzystywanych w sektorze budynków przyczyni się do wprowadzania na rynek bardziej ekologicznych paliw do ogrzewania, skrócenia okresów zwrotu z inwestycji w renowacje oraz przyspieszenia przestawienia się na inne paliwo w ramach systemów ciepłowniczych i chłodniczych stosowanych w przypadku istniejących budynków. Uzupełnieniem tych działań będą środki z zakresu polityki służące zwiększeniu efektywności energetycznej budynków, urządzeń i systemów energetycznych tak, aby ograniczyć również ogólne zapotrzebowanie na energię w domach oraz w ramach systemów ciepłowniczych i chłodniczych.
Bardziej ekologiczna mobilność i bardziej ekologiczne paliwa transportowe
Transport odpowiada za prawie jedną czwartą emisji gazów cieplarnianych w UE i jest główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza w miastach. Emisje pozostają wyższe niż w 1990 r., a osiągnięcie neutralności klimatycznej wymagać będzie obniżenia całkowitych emisji w sektorze transportu o 90% do 2050 r. Pakiet Gotowi na 55 zawiera zatem cztery wnioski promujące czystsze ekologicznie pojazdy i czyste paliwa w sposób technologicznie neutralny. Zmiana norm emisji CO2 dla nowych samochodów osobowych i samochodów dostawczych ma na celu dalsze ograniczenie emisji gazów cieplarnianych przez te pojazdy, zapewniając jasną i realistyczną ścieżkę prowadzącą do mobilności bezemisyjnej.
Rozporządzenie w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych zapewni niezbędny rozwój interoperacyjnej i przyjaznej dla użytkownika infrastruktury służącej do ładowania i tankowania czystszych ekologicznie pojazdów w całej UE, dotrzymując kroku rozwojowi rynku i gwarantując objęcie nią również obszarów wiejskich i regionów oddalonych. Proponowane obowiązkowe cele w zakresie infrastruktury paliw alternatywnych mają kluczowe znaczenie dla wsparcia rozpowszechniania czystszych ekologicznie pojazdów i stałego rozwoju tego rynku, który stwarza wyjątkowe możliwości dla przemysłu motoryzacyjnego UE. Wszystkie te środki wzajemnie się wzmacniają i uzupełniają. Biorąc pod uwagę, że przeciętny samochód jest używany przez 10-15 lat, istnieje pilna potrzeba ustalenia opłat za emisję gazów cieplarnianych w transporcie drogowym, aby istniejąca flota pojazdów stała bardziej ekologiczna.
Ponadto bardziej ambitne normy emisji CO2 pomogą w szybkim wprowadzeniu na drogi większej liczby pojazdów bezemisyjnych, a zobowiązania w zakresie infrastruktury pozwolą na stworzenie niezbędnych stacji ładowania i tankowania, aby obsłużyć miliony nowych pojazdów, które mają pojawić się do 2030 r., podczas gdy będziemy kontynuować budowę zrównoważonego i konkurencyjnego w skali światowej łańcucha baterii.
Komisja proponuje również promowanie stosowania zrównoważonych paliw w sektorach lotniczym i morskim, uzupełniając system handlu emisjami dla sektorów lotniczego i morskiego, który sprawia, że paliwa zanieczyszczające są droższe dla dostawców. W ramach inicjatywy ReFuelEU Aviation, promującej zrównoważone paliwa lotnicze, dostawcy paliwa zostaną zobowiązani do mieszania coraz większej ilości zrównoważonych paliw lotniczych z istniejącymi paliwami do silników odrzutowych tankowanych w portach lotniczych w UE, a także zostaną zapewnione zachęty do stosowania syntetycznych paliw niskoemisyjnych, znanych jako e-paliwa.
Energia
Zużycie energii odpowiada za 75% emisji w UE, dlatego transformacja naszego systemu energetycznego ma kluczowe znaczenie dla naszych ambitnych celów klimatycznych. Oszczędzanie większej ilości energii i zastosowanie w energii, z której korzystamy, w większym stopniu odnawialnych źródeł energii jest kluczowym czynnikiem sprzyjającym tworzeniu miejsc pracy, wzrostowi gospodarczemu i redukcji emisji.
Aby osiągnąć cel na 2030 r., w zaktualizowanej dyrektywie w sprawie OZE zaproponowano zwiększenie ogólnego wiążącego celu z obecnych 32% do nowego poziomu 40% udziału odnawialnych źródeł energii w koszyku energetycznym UE.
Uzupełnieniem będą orientacyjne wkłady krajowe, wskazujące, jaki wkład w osiągnięcie wspólnego celu powinno wnieść każde państwo członkowskie. Wniosek zakłada wsparcie państw członkowskich w jak najlepszym wykorzystaniu ich racjonalnego potencjału w zakresie energii z OZE we wszystkich sektorach. Celem wniosku jest zwiększenie czystości i wydajności systemu energetycznego poprzez wspieranie elektryfikacji opartej na OZE, a w sektorach takich jak przemysł i transport, w których jest to trudniejsze, wniosek przyczyni się do promowania wykorzystania paliw odnawialnych, takich jak czysty wodór.
Zmniejszone zużycie energii pozwala obniżyć zarówno emisje, jak i koszty energii dla konsumentów i przemysłu. W ramach przeglądu dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej proponuje się zwiększenie poziomu celów w zakresie efektywności energetycznej na poziomie UE oraz uczynienie ich wiążącymi.
Powinno to doprowadzić do zmniejszenia zużycia energii o 9% do 2030 r. w porównaniu z prognozami bazowymi.
W tym kontekście kierunek działań państw członkowskich będą wytyczały również orientacyjne krajowe poziomy referencyjne dotyczące efektywności energetycznej obliczone według nowego wzoru.
Planowany jeszcze w tym roku przegląd dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków określi konkretne środki mające na celu przyspieszenie tempa renowacji budynków, co przyczyni się do osiągnięcia celów w zakresie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w sektorze budynków.
Transformacja ekologiczna: ochrona przyrody i zwiększenie naturalnego pochłaniania w UE
Nowa strategia leśna UE, przedstawiona wraz z pakietem Gotowi na 55 oraz planowane na późniejsze miesiące 2021 r. nowa strategia ochrony gleb, unijne przepisy dotyczące odbudowy zasobów przyrodniczych i inicjatywa na rzecz upraw sprzyjających pochłanianiu dwutlenku węgla przez glebę jeszcze bardziej wzmocnią naturalne pochłaniacze w UE, zapewnią kluczowe miejsce różnorodności biologicznej w ogólnym podejściu i będą wspierać kluczowe funkcje społeczne i gospodarcze leśnictwa i sektorów związanych z leśnictwem.
Zrównoważona UE…
Mimo że UE odpowiada jedynie za 8% światowych emisji CO2, uznaje swoją odpowiedzialność za większą część skumulowanych emisji. UE zobowiązuje się do zdecydowanego dążenia w kierunku ekologicznej, konkurencyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym sprzyjającej włączeniu społecznemu.
Europejski Zielony Ład, jako nasza strategia wzrostu i konkurencyjności, przyczynia się do zmiany globalnej narracji, wpływając na rynki polityczne i biznesowe oraz stanowiąc przykład do naśladowania.
Globalne zaangażowanie i współpraca międzynarodowa mają kluczowe znaczenie dla zażegnania kryzysu klimatycznego, a UE aktywnie współpracuje z krajami partnerskimi na płaszczyźnie dwustronnej i wielostronnej.