Biologiczna POŚ – sporne wymagania

Utrzymanie czystości i porządku przez przyłączenie budynku do istniejącej sieci kanalizacyjnej, to obowiązek każdego właściciela nieruchomości. Ale w przypadku, gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, nieruchomość należy wyposażyć w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków (POŚ) bytowych, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Czy właściciele POŚ muszą się przyłączać do kanalizacji?

Techniczne przeciwskazania do budowy sieci mogą wynikać np. z ukształtowania terenu – znacznego oddalenia pojedynczych zabudowań lub istniejących spadków terenu, które wymagają instalacji dodatkowych urządzeń do przepompowywania ścieków.
Kryterium ekonomicznego zaś proszę mylnie nie odnosić do niedysponowania wystarczającymi środkami finansowymi inwestora na podłączenie nieruchomości. Ten warunek formalnie stanowią po prostu znaczne koszty budowy sieci kanalizacyjnej.

Po pewnym czasie, gdy ostatecznie powstanie infrastruktura komunalna, a inwestor od dawna posiada już biologiczną przydomową oczyszczalnię ścieków, zgodnie z końcowym zapisem w/w ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach: „przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych”. Ustawodawca uznaje przydomową oczyszczalnię ścieków za rozwiązanie zapewniające wystarczającą ochronę środowiska, czego nie możemy powiedzieć o szambie. W tym przypadku, nie istnieją żadne odstępstwa – taki obowiązek istnieje.

 Alternatywne urządzenia odprowadzających ścieki na terenach nieskanalizowanych

Zbiornik bezodpływowy – szambo, to najprostszy, najbardziej powszechny, ale wbrew pozorom nie najtańszy sposób rozwiązania odprowadzenia ścieków. Umożliwia wyłącznie gromadzenie odpowiedniej ilości ścieków do czasu wywiezienia ich taborem asenizacyjnym do lokalnej oczyszczalni. Np. tradycyjne szambo ze zbiornikiem o pojemności 10 m³, czteroosobowa rodzina przy normowym jednostkowym zużyciu wody, w tym ścieków  w ilości 150 l/d/., zapełni go w przeciągu 2 tygodni i poniesie średni koszt 150 zł za wywóz, co daje w miesiącu 300 zł. Nic więc dziwnego, że obserwujemy coraz mniejsze zainteresowanie budową nowych szamb, a te już istniejące, w przypadku gdy w dalszym ciągu istnieją uzasadnione względy techniczne lub ekonomiczne uniemożliwiające przyłączenie się do kanalizacji zbiorczej, przechodzą modernizację – wymiana na biologiczną przydomową oczyszczalnię ścieków, ze wskazaniem na biologiczną.

Biologiczna przydomowa oczyszczalnia ścieków – stanowi natomiast przebadane, technologiczne urządzenie budowlane gospodarki ściekowej terenów nieskanalizowanych. Praca urządzenia opiera się na skutecznych metodach oczyszczania ścieków, np. na zasadzie osadu czynnego lub/-i złoża zanurzonego, celem redukcji zanieczyszczeń obecnych w ściekach. Proces oczyszczania zachodzi zazwyczaj dwu- lub trójetapowo i realizowany jest w jednym zbiorniku z wydzielonymi komorami lub wielu zbiornikach.  Pierwszy etap oczyszczania opiera się na beztlenowym podczyszczaniu, w którym zachodzą procesy sedymentacji (osadzania) i flotacji (wypływania większych zanieczyszczeń). Drugi etap, tzw. biologiczny, zachodzi przy udziale tlenu.
Wszystkie urządzenia biologicznych przydomowych oczyszczalni wprowadzonych na rynek europejski, w tym polski, posiadają obowiązek spełnienia wymagań określonych normą zharmonizowaną PN EN 12566-3+A2:2013 Małe oczyszczalnie ścieków dla obliczeniowej liczby mieszkańców (OLM) do 50 – Część 3: Kontenerowe i/lub montowane na miejscu przydomowe oczyszczalnie ścieków.

Formalności administracyjne zastosowania biologicznej przydomowej oczyszczalni ścieków

Inwestycja budowy przydomowej oczyszczalni ścieków, poprzedzona jest procedurami administracyjnymi wynikającymi z obowiązującego prawa:
– budowlanego,
– wodnego,
– ochrony środowiska.
W pierwszej kolejności należy mieć jednak na względzie główny wyznacznik – „zasadności”. Zarówno zbiorniki na nieczystości ciekłe, w tym przydomowe oczyszczalnie, mogą być stosowane tylko na działkach budowlanych niemających możliwości przyłączenia do sieci kanalizacyjnej, przy czym nie dopuszcza się ich stosowania na obszarach podlegających szczególnej ochronie środowiska i narażonych na powodzie oraz zalewanie wodami opadowymi.¹
Ostateczny wybór sposobu zagospodarowania ścieków powinien być poprzedzony analizą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zarówno dla realizacji obiektów oraz urządzeń dla tych obiektów, aby nie kolidowały z planem i tym samym, aby plan nie wykluczał budowy przydomowej oczyszczalni ścieków na danym terenie.

Poniżej przykładowe zapisy planu miejscowego wykluczające realizację przydomowej oczyszczalni:
– na obszarze objętym planem należy zapobiegać i przeciwdziałać zmianom powierzchni ziemi;
– należy nie dopuszczać do niszczenia lub uszkadzania powierzchni ziemi, gleby i rzeźby terenu, przez niekorzystne przekształcanie ich budowy oraz poprzez niewłaściwe zbieranie odpadów i odprowadzanie ścieków;
– zakazuje się prowadzenia prac trwale i niekorzystnie naruszających panujące na obszarze objętym planem oraz w jego sąsiedztwie stosunki gruntowo-wodne.

Miejscowy plan zagospodarowania jest początkowym „szczeblem drabiny” administracyjnej, właściwie nie do zakwestionowania. Tylko „właściwie”, ponieważ jeśli jednak na czas budowy możemy skorzystać z kryterium „zasadności”, czyli nie istnieją sprzyjające warunki przyłączenia do sieci, zachęcam do wniesienia sprzeciwu i zakwestionowania treści ustalonego planu w walce o prawo własności i wyboru rozwiązania w zakresie sposobu odprowadzania ścieków.

¹Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (§ 34)

²na podstawie orzeczeń NSA

W rękach mamy sporo merytorycznych argumentów² i podpowiadam:

● brak w postanowieniach planu jakichkolwiek regulacji, co do możliwości wykorzystania przydomowych oczyszczalni ścieków, nie czyni takiego rozwiązania sprzecznym z jego przepisami. Tego rodzaju metoda postępowania z nieczystościami jest rozwiązaniem przewidzianym w art. 5 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku
w gminach w brzmieniu obowiązującym od 01 października 2001 r., gdzie rozwiązanie to uznano nawet za równorzędne z odprowadzaniem nieczystości płynnych (ścieków bytowych) poprzez miejscową sieć kanalizacyjną, a wyposażenie nieruchomości w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymogi określone z przepisach odrębnych, zwalnia
z obowiązku przyłączenia nieruchomości do sieci kanalizacyjnej,

● prawidłowa eksploatacja biologicznych przydomowych oczyszczalni ścieków
oraz przestrzeganie wytycznych producenta dotyczących zasad korzystania z urządzenia, zapewnia otrzymanie wody na odpływie o parametrach odpowiadających najwyższym dopuszczalnym wartościom wskaźników zanieczyszczeń określonych w załącznikach zgodnie z rozporządzeniem ministra środowiska z dnia z 18 listopada 2014 roku w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego;

● dyrektywa unijna 91/271/EWG, która stanowi, że w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzyści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, należy stosować systemy indywidualne; 

● konstytucyjna zasada równości obywateli wobec prawa poprzez nierówne traktowanie obywateli przez organ administracji przy wydawaniu decyzji w analogicznej sytuacji (jeśli otrzymaliśmy zakaz budowy, a w sąsiedztwie realizowane są przydomowe oczyszczalnie);

● zasada wykładni systemowej, zgodnie z którą pierwszeństwo obowiązywania powinno zostać przyznane aktowi prawnemu wyższego rzędu, a więc ustawie – w tym przypadku art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jednolity Dz.U. z 2005 r. Nr 246 poz. 2008 ze zm.), nie zaś aktom prawa miejscowego, jakimi są uchwały rady gminy postanowień o miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. (zgodnie z art. 14 ust. 8 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest aktem prawa miejscowego).

Prawo c.d., czyli zgłoszenie budowlane POŚ

Nadrzędny dokument określający warunki, które należy spełnić przed realizacją inwestycji budowy przydomowej oczyszczalni ścieków, stanowi Ustawa „Prawo budowlane” z dnia 7 lipca 1994 z późniejszymi zmianami.
W myśl art. 29 w/w ustawy, budowa przydomowej oczyszczalni ścieków nie wymaga pozwolenia na budowę w przypadku, gdy dobowa przepustowość nie przekracza 7,5 m³/d, podlega natomiast obowiązkowi zgłoszenia budowlanego.
Dodatkowo zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, inwestycja przydomowej oczyszczalni ścieków nie wymaga również uzyskania decyzji o ustaleniu warunków  zabudowy i zagospodarowania terenu.
Zgłoszenie budowlane realizowane jest poprzez odpowiedni formularz³, który określa rodzaj, zakres i sposób wykonania robót wraz z terminem rozpoczęcia robót. Do wniosku zgłoszenia należy dołączyć również:
– druk oświadczenia o prawie dysponowania nieruchomością na cele budowlane³ (poparte numerem księgi wieczystej danej nieruchomości);
– mapkę sytuacyjno-wysokościową⁴ z naniesioną lokalizacją oczyszczalni;
– i jeśli wymagane – pozwolenie wodnoprawne (przy odprowadzeniu ścieków do wód znajdujących się poza terenem będącym własnością Inwestora).
Istotę zgłoszenia stanowi również dokumentacja techniczna producenta spełniająca rolę projektu i deklaracja zgodności producenta urządzenia o spełnieniu norm jakości odprowadzanych ścieków.
Inwestor zobowiązany jest do dokonania procedury zgłoszenia w Wydziale Architektury i Budownictwa Starostwa Powiatowego na 30 dni przed rozpoczęciem eksploatacji. Do rozpoczęcia eksploatacji oczyszczalni można przystąpić, jeżeli organ właściwy do przyjęcia zgłoszenia w podanym terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji. Budowa nie może rozpocząć się później niż po upływie 2 lat od określonego w zgłoszeniu terminu jej rozpoczęcia.
W przypadku, gdy eksploatacja oczyszczalni nie zostanie zgłoszona, właściwy organ ma prawo nałożyć na eksploatującego karę grzywny.
Inwestor jest obowiązany przedłożyć organowi właściwemu do przyjęcia zgłoszenia informację o ewentualnej rezygnacji z rozpoczęcia albo zakończenia eksploatacji, lub informację o zmianie danych ze zgłoszenia. Zgłoszenia takiego należy dokonać w terminie 14 dni od dnia rezygnacji lub zmiany danych.
Obowiązek ten ma znaczenie, bowiem właściciel nieruchomości, który pozbywa się z terenu nieruchomości nieczystości ciekłych poprzez szambo, jest zobowiązany z mocy „Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach” do udokumentowania korzystania z usług jednostki posiadającej zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych przez okazanie umowy i uiszczania opłat za te usługi. W przypadku, gdy szambo zostało zamienione na przydomową oczyszczalnię, opłaty nie mają miejsca, a eksploatacja oczyszczalni bez zgłoszenia zmiany danych o sposobie odprowadzenia ścieków jest samowolą budowlaną.
Prowadzone są również kontrole urządzeń mających na celu ustalenie zgodności ich lokalizacji w stosunku do dokonanego zgłoszenia. Po stwierdzeniu odstępstw od pierwotnego usytuowania, na inwestora zostanie nałożony obowiązek wykazania, że wprowadzone zmiany nie naruszają przepisów „Prawa budowlanego” i „Prawa wodnego”.

³do uzyskania w Wydziale Architektury i Budownictwa Starostwa Powiatowego

⁴Mapkę należy wybrać odpłatnie z Wydziału Geodezji Starostwa Powiatowego

Lokalizacja przydomowej oczyszczalni ścieków na działce

Usytuowanie przydomowej oczyszczalni na mapce sytuacyjno-wysokościowej nie wymaga angażowania uprawnionego geodety. Szkic techniczny można wykonać własnoręcznie: podłączenie rury od domu do oczyszczalni oraz dalej do studni chłonnej bądź miejsca zrzutu oczyszczanych ścieków poza granicę działki. Należy również zaznaczyć odległości oczyszczalni i miejsca zrzutu wody oczyszczanej zgodnie z rozporządzeniem¹:
– granica działki min. 2 m,
– okna pomieszczeń użytkowych budynku (w szczególności budynków sąsiadujących) min. 5 m,
– zbiorniki stanowiące część przydomowej oczyszczalni ścieków gospodarczo-bytowych, służące do wstępnego ich oczyszczania, mogą być sytuowane w bezpośrednim sąsiedztwie budynków jednorodzinnych, pod warunkiem wyprowadzenia ich odpowietrzenia przez instalację kanalizacyjną, co najmniej 0,6 m powyżej górnej krawędzi okien i drzwi zewnętrznych w tych budynkach,
– studnia dostarczająca wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi do najbliższego przewodu rozsączającego kanalizacji indywidualnej, jeżeli odprowadzane są do niej ścieki oczyszczone biologicznie w stopniu określonym w przepisach dotyczących ochrony wód – 30 m (dotyczy również studni na działce sąsiedniej),
– studnia dostarczająca wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi do zbiorników do gromadzenia nieczystości – 15 m (dotyczy również studni na działce sąsiedniej).

Uwaga! Właściwy organ w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w porozumieniu z państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym, może ustalić dla działek budowlanych położonych przy zabudowanych działkach sąsiednich odległości mniejsze niż określone w ustawie.

Pełna wersja artykułu do pobrania w PDF