Jak właściwie posadowić zbiornik z PE-HD w wykopie budowlanym?

Gwarancją właściwej pracy zbiorników tworzywowych z PE-HD o różnym przeznaczeniu (zbiorniki na deszczówkę, przydomowe oczyszczalnie ścieków itp.) jest ich odpowiednie posadowienie w wykopie. Warto dowiedzieć się, z czego mogą wynikać ewentualne problemy eksploatacyjne i na co zwrócić uwagę, aby je wyeliminować, żeby cieszyć się długą, bezawaryjną pracą. Żeby po prostu klient był zadowolony.

Tworzywo jako surowiec do produkcji wyrobów dominuje we wszystkich dziedzinach gospodarki. W branży instalacyjnej nikogo już dzisiaj nie dziwi, że materiałem rur do centralnego ogrzewania, wody użytkowej, zbiorników na szambo, deszczówkę lub dla przydomowych oczyszczalni ścieków, jest również tworzywo.
Wieloletnie doświadczenie producentów wyrobów budowlanych z tworzyw sztucznych, gwarancja jakości i ich bezawaryjnego użytkowania, eliminuje ryzyko, że potocznie ta „rzecz z plastiku”, bo w definicji branży instalacyjno-budowlanej nie jest ani rzeczą, ani plastikową, może jednak sprawić komplikacje.

Technologia produkcji i przykładowe konstrukcje zbiorników z PE-HD

Popularną technologią produkcji zbiorników z PE-HD jest metoda wytłaczania z rozdmuchem. Przed wprowadzeniem do formy, polietylen mieszany jest z barwnikiem, np. czarnym, zielonym. Tak powstała mieszanka dozowana jest do wytłaczarki, w której następuje proces uplastycznienia tworzywa. Uplastyczniona masa tworzywa spływa do zamkniętej formy, w której kształtowany jest produkt końcowy przez wtłaczanie do jej wnętrza sprężonego powietrza.
Proces wytwarzania kontroluje automatyczny system sterowniczy. Zbiorniki po schłodzeniu poddawane są obróbce polegającej na wycięciu ewentualnych otworów włazowych i rewizyjnych, króćców/otworów wlotowych i wylotowych.
W zależności od zastosowanej formy uzyskujemy np. cylindryczne lub prostopadłościenne kształty zbiorników. Widoczne boczne przetłoczenia (wklęsłe kształty) lub metalowe opaski (tylko dla zbiorników naziemnych) są odpowiedzialne za dodatkowe wzmocnienie ich konstrukcji.

Prace przygotowawcze i przydatność strukturalna gruntu

Przed przystąpieniem do instalacji zbiorników z PE-HD w wykopie budowlanym należy sprawdzić zarówno przydatność strukturalną gruntu, jak i poziom wód gruntowych.
Obszar wykopu musi być odpowiednio oznakowany i oddalony od szlaków komunikacyjnych celem zabezpieczenia przed przenoszeniem nadmiernego obciążenia przez pojazdy mechaniczne.
Przydatność strukturalną gruntu potwierdzają badania geotechniczne w postaci odwiertów geologicznych. Badania te pozwalają na wydobycie próbek, które trafiają do analizy laboratoryjnej. Na ich podstawie określany jest typ gruntu na danym terenie w zależności od głębokości oraz głębokość zalegania wód gruntowych.
Od 29 kwietnia 2012 roku należy przeprowadzać badania geotechniczne, które warunkują pozwolenie na budowę. Zatem na terenie, na którym będzie wznoszony budynek, oprócz odwiertów pod fundament, dobrze jest wykonać również dodatkowy odwiert w miejscu planowanego posadowienia zbiornika z tworzywa.
Opinię geotechniczną opracowuje inżynier uprawniony do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w specjalności konstrukcyjno-budowlanej lub uprawniony w kategorii VI lub VII geolog, na podstawie interpretacji prawnej Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej.
Odpowiednia dla posadowienia zbiornika z PE-HD w wykopie budowlanej jest kategoria gruntu A i B (bardzo dobra i dobra przepuszczalność).
Instalacja zbiorników powinna zostać przeprowadzona przez instalatorów z doświadczeniem, którzy posiadają niezbędne zaplecze techniczne i odpowiedni sprzęt.

Wykop
Obszar pod wykop budowlany musi być wolny od wód gruntowych. Podłoże ziemne pod wykop powinno być poziome i równe oraz mieć odpowiednią nośność. W przypadku wytrzymałego gruntu należy położyć podwalinę ze żwiru (maks. uziarnienie 8/16), w przeciwnym razie – betonu, uszczelnić oraz wyrównać do żądanej wysokości h ≥ 100 mm.
Skarpy oraz szerokości wykopów pod budowę muszą być zgodne z normą DIN 4124. Odstęp od stałych konstrukcji budowlanych powinien wynosić minimum 1000 mm. Aby stworzyć dostatecznie dużo przestrzeni do prac montażowych, powierzchnia oparcia fundamentu wykopu musi przekraczać wymiary zbiornika o 600 mm z każdej strony.
W przypadku zabudowy zbiornika na terenie pochyłym lub w bezpośrednim sąsiedztwie (< 5 m) zbocza, wzgórza lub skarpy, należy wykonać obliczony na obciążenia statyczne mur oporowy do przyjęcia parcia gruntu. Mur musi przekraczać wymiary zbiornika przynajmniej o 500 mm we wszystkich kierunkach oraz mieć minimalny odstęp od zbiornika wynoszący 1000 mm.
Zbiornik zainstalowany przy przejezdnych powierzchniach należy zabezpieczyć, aby występujące obciążenia wywoływane przez ciężkie pojazdy nie były przenoszone na zbiornik.

Posadowienie zbiornika w wykopie budowlanym

Przed montażem sprawdzić, czy na składowych dostarczonego zestawu nie ma uszkodzeń powstałych w trakcie transportu lub wad innego typu.
Wykop musi być dopasowany do wysokości dopływu i ewentualnego odpływu, jeśli przedmiotem instalacji jest tworzywowy osadnik gnilny lub zbiornik/-iki przydomowej oczyszczalni ścieków.
Przy stałym podłożu wystarczy ułożyć zniwelowaną do odpowiedniego poziomu oraz dobrze zagęszczoną około 200-milimetrową warstwę żwiru – ziarno ok. 3 mm. W innym przypadku należy jako fundament umieścić płytę betonową B 25, grubości około 150 mm.
Za pomocą odpowiednich urządzeń należy umieścić zbiornik w wykopie budowlanym oraz wypoziomować we właściwym położeniu. Wykop napełniać warstwami po 300 mm odpowiednim materiałem zasypowym (żwir okrągły o maks. uziarnieniu 8/16) oraz w przypadku osadnika gnilnego lub POŚ – równocześnie wypełniać zbiornik wodą. Odpowiedni materiał wypełniający musi łatwo się utwardzać i przepuszczać wodę. Nie może zawierać elementów o ostrych krawędziach. Najbardziej odpowiednie są zatem mieszaniny piasku i żwiru. Glina oraz gleby wiążące nie są odpowiednim podłożem do wypełniania. Poszczególne warstwy należy mocno utwardzić (ręcznym ubijakiem). Trzeba zwrócić szczególną uwagę na dokładne wypełnienie wszystkich zagłębień zbiornika materiałem oraz mocne ubicie warstw, tak by w zasypce nie było żadnych pustych przestrzeni, co zagwarantuje stabilność zbiornika. Obsypka z odpowiedniego materiału musi mieć szerokość co najmniej 600 mm. Pozostałą przestrzeń w wykopie można wypełnić ziemią. Wykop wypełnić piaskiem wstępnie tylko do poziomu przyłączy dopływu i odpływu, natomiast osadnik gnilny lub POŚ dodatkowo wypełnić wodą maks. poniżej poziomu rury odpływu.
W przypadku głębszego posadowienia zbiornika (jeśli producent dopuszcza możliwość) celem późniejszego dostępu np. w celach serwisowych, należy zamontować dodatkowe przedłużenie studzienki kontrolnej dopasowując ją do odpowiedniego poziomu terenu (zamknięcie studzienki powinno znajdować się około 100 mm powyżej poziomu terenu). Studzienki i dekle zazwyczaj mocowane są na śruby.
Z uwagi na uwarunkowania wytrzymałościowe, producent zbiornika określa maks. ilość nasypu na zbiorniku.
Powyższy opis ma charakter przykładu, zatem podczas realizowania prac instalacyjnych należy się odnosić do wytycznych i instrukcji montażu danego producenta zbiornika.
W przypadku warunków gruntowych innych niż opisane w instrukcjach, każdorazowo należy podjąć szczególne rozwiązania i w razie potrzeby zasięgnąć opinii projektanta.

Przyczyny i skutki niewłaściwego zachowania zbiornika w wykopie budowlanym

Przestrzeganie wytycznych producenta dotyczących reżimu technologicznego posadowienia zbiornika tworzywowego (stabilne dno wykopu zapewniające nośność, dokładne wypełnienie wszystkich zagłębień konstrukcji zbiornika odpowiednim gruntem wraz z mocnym ubiciem warstw, tak by w zasypce nie było żadnych pustych przestrzeni oraz odpowiednia, dopuszczalna przykrywająca warstwa ziemi), gwarantuje jego prawidłowe zachowanie w wykopie budowlanym.
Stabilność i funkcjonalność zbiorników jest zapewniona po spełnieniu wszystkich wytycznych technicznych zawartych w instrukcjach montażu.
Ewentualne awarie są zatem wynikiem tylko i wyłącznie nieprawidłowości montażowych.
Przedstawiam kilka wybranych przypadków.

1. Napierający grunt uniemożliwiał nałożenie dekla studzienki rewizyjnej (rys. 1).

• Widoczne różnice w niwelacji terenu.
• Zbiorniki posadowione w wykopie o niewypoziomowanym dnie, pochylenia włazów z deklami.
• Zbiorniki usytuowane w bliskim sąsiedztwie drzew, których system korzeniowy dodatkowo niekorzystnie wpływał na zachowanie zbiorników.

2. Studzienki zbiegają się do środka wskutek parcia gruntu (rys. 2a i 2b).

• Brak stabilności zbiornika w wykopie, zbiornik osiadł. Podbudowa i obsypka z niedopuszczalnej kategorii gruntu oraz brak ubicia warstw wypełniających.

3. Przypadek, który należy opisać jako mała katastrofa budowlana! (rys. 3)

• Całkowite zniszczenie zbiornika w wykopie po obsypaniu gruntem spoistym.
  Przeciętna masa 1 m3 suchego piasku waży ~1600 kg (1,6 tony), natomiast 1 m3 mokrej gliny ~2000 kg (2 tony).
  W związku z powyższym nie ulega wątpliwości fakt, że nasyp z gliny ewidentnie spowodował nieodwracalne zniszczenie zbiornika i nie jest odpowiednim gruntem do posadowienia i wypełniania wykopu budowlanego, o czym wprost mówią wytyczne w instrukcjach montażu zbiorników z tworzywa.

Zdjęcia z archiwum firmy ROTH POLSKA