Europejski rynek energii ze spalania odpadów komunalnych
Wstępne dane zebrane przez konsorcjum EurObserv’ER wskazują, że produkcja odnawialnej energii pierwotnej wytworzonej w spalarniach odpadów komunalnych w krajach Unii Europejskiej, wzrosła w 2013 roku zaledwie o 0,7% do poziomu 8,7 miliona toe. Natomiast zwiększyła się znacząco sprzedaż ciepła sieciowego wytworzonego w spalarniach, co odzwierciedla lepszy stopień wykorzystania energii pierwotnej.
Zgodnie z danymi konsorcjum EurObserv’ER, w 2013 roku ilość energii odzyskanej w procesie termicznego przekształcania biodegradowalnej frakcji odpadów komunalnych, do których zalicza się frakcje biodegradowalne odpadów zmieszanych (jak kartony, odpady kuchenne itd.), nieznacznie wzrosła (o 0,7%), do poziomu około 8,7 Mtoe (tabela 1). Sprzedaż ciepła sieciowego zwiększyła się wyraźnie w 2013 roku, głównie dzięki integracji technologicznej pomiędzy spalarniami odpadów i sieciami ciepłowniczymi. Produkcja ciepła od 2012 roku wzrosła o 7,8% i osiągnęła 2,4 Mtoe, podczas gdy wytwarzanie energii elektrycznej utrzymywało się na stabilnym poziomie 18,7 TWh. Pozytywnie na wzrost wykorzystania energii pierwotnej wpłynęła również poprawa efektywności energetycznej w spalarniach odpadów, napędzana przez regulacje unijne. Głównie, jako pokłosie dyrektywy w sprawie odpadów (2008/98/WE), która zachęca operatorów do optymalizacji sprawności energetycznej w swoich zakładach (w obszarze ciepła).
Ogromne dysproporcje w Europie
Odzysk energii z odpadów w krajach członkowskich Unii Europejskiej stanowi swego rodzaju mozaikę przepisów. Różnorodność rozwiązań spowodowana jest politycznymi rozbieżnościami w zakresie metod utylizacji odpadów oraz procesem akcesji nowych państw członkowskich. Od 2000 roku, dyrektywa w sprawie składowania odpadów z dnia 26 kwietnia 1999 roku (1999/31/WE) istotnie wpłynęła na dynamikę budowy spalarni odpadów z elementem odzysku energii elektrycznej. Dyrektywa określiła cel redukcji ilości składowanych biodegradowalnych odpadów komunalnych: do poziomu 75% do 16 lipca 2006 (w odniesieniu do referencyjnego 1995 roku), następnie do 50% do 16 lipca 2009 i 35% do 16 lipca 2016 roku. Wiele krajów, takich jak Niemcy, Holandia, Belgia, Szwecja, Austria i Dania poszły jeszcze dalej całkowicie zakazując składania odpadów komunalnych.
Kolejne rozszerzenie UE, uwzględniające państwa Europy Wschodniej w 2004 (UE-25) i 2007 roku (UE-27) pokazało, że w nowych krajach członkowskich sektor odzysku energii z odpadów nie jest rozwinięty; ze znaczącym odsetkiem odpadów kierowanych na składowiska (65-99%). Nowe technologie potrzebują większego wsparcia i pomimo przeznaczenia znaczącej pomocy z puli środków unijnych na infrastrukturę w obszarze gospodarki odpadami, kraje członkowskie będą musiały poczynić większe starania w celu spełnienia swoich zobowiązań.
W tym tonie Komisja Europejska planuje przełom w gospodarce odpadami. Proponowane zapisy dyrektywy zmieniające dotychczasowe przepisy w zakresie składowania odpadów, to nowe podejście do zarządzania odpadami – a mianowicie przejście z linearnego modelu gospodarki, który wygasa wraz z końcem życia produktu do recyklingu odpadów w modelu gospodarki opartym na ponownym wykorzystaniu, naprawie, gdzie odpady byłyby używane jako surowiec i wracały do obiegu materiałowego w celu wytwarzania nowych produktów. Zgodnie z opinią Komisji Europejskiej, nowe podejście do gospodarki powinno zaowocować powstaniem ok. 580 000 nowych miejsc pracy, a równocześnie zwiększeniem konkurencyjności Europy i zmniejszeniem zapotrzebowania na rzadkie i kosztowne surowce. Kluczowe cele tej propozycji, powiązane z redukcją emisji gazów cieplarnianych i celami w zakresie ochrony środowiska, obejmują zwiększenie wskaźnika recyklingu odpadów komunalnych do 70% oraz wolumenu recyklingu zużytych opakowań do 80% do roku 2030.
Polska i Wielka Brytania napędzają rynek
Ostatni raport opublikowany przez Ecoprog pt. „Waste To Energy 2014-2015” informuje, że najwięcej inwestycji w projekty spalarni odpadów, przygotowywanych jest w Wielkiej Brytanii i Polsce, które powinny zostać uruchomione do 2017 roku. W przypadku Polski, wśród inwestorów można wymienić m.in. Suez Environment, który przyjął się na polskim rynku ze swoją filią SITA Polska. Pod koniec 2012 roku miasto Poznań podpisało kontrakt PPP z Zieloną Energią, wspólną filią SITA Polska i Marguerite Waste Polska (filią prywatnego funduszu inwestycyjnego Marguerite). Konsorcjum będzie odpowiedzialne za projektowanie, finansowanie i obsługę zakładu odzyskującego energię z odpadów o wydajności 210 000 Mg od 2016 roku. Zakład będzie działał w oparciu o Kogenerację o mocy 15 MW mocy elektrycznej oraz 34 MW mocy cieplnej, a ciepło zasili poznańską sieć ciepłowniczą.
Przyspieszenie przewidywane od 2017 roku
Do tej pory produkcja energii pierwotnej z odpadów charakteryzowała się stabilnym wzrostem. Niemniej jednak, presja ze strony Komisji Europejskiej stopniowo przekłada się na decyzje inwestycyjne, głównie w krajach Europy Wschodniej (tam, gdzie poziom recyklingu i odzysku energii jest najniższy). Zrozumiałe jest, że jeśli państwa te dostosują się do stawianych wymagań, będą musiały rozpocząć inwestycje w odzysk energii z odpadów w drugiej połowie dekady tak, by znacząco przyśpieszyć tempo inwestycji od 2017 roku. Zapewni to sektorowi nową dynamikę rozwoju w perspektywie średnioterminowej.
W kwestii perspektyw wzrostu sektora, CEWEP przewiduje, że udział odnawialnej energii elektrycznej w UE pochodzącej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych realnie wyniesie 67 TWh w roku 2020, odpowiednio 25 TWh energii elektrycznej oraz 42 TWh (3,6 Mtoe) ciepła. Potencjał na rok 2020 jest szacowany na około 98 TWh, w tym 37 TWh energii elektrycznej oraz 61 TWh (5,3 Mtoe) ciepła. CEWEP (Konfederacja Europejskich Spalarni Odpadów z Odzyskiem Energii), zaznacza, że całkowity wkład odpadów komunalnych, biodegradowalnych i innych, podwoiłby te wartości, to znaczy 134 TWh w 2020 roku dla potencjału sektora równego 196 TWh. Konsorcjum EurObserv’ER oblicza, że osiągnięcie tego celu wymagałoby wzrostu rzędu 1,2 Mtoe końcowego zużycia energii (zarówno energii elektrycznej, jak i ciepła) do 2020 roku, co oznacza 3,4% rocznego wzrostu do tego czasu. Prognoza uwzględnia tempo rozwoju sektora i jego aktualne perspektywy.
Autorzy:
Joanna Bolesta, Anna Oniszk-Popławska
Instytut Energetyki Odnawialnej
Pełne informacje nt. europejskiego rynku energii ze spalania odpadów komunalnych dostępne są w najnowszym Biuletynie Energii Odnawialnej – Energia ze spalania odpadów
Tabela 1. Produkcja odnawialnej energii pierwotnej z odpadów komunalnych w Unii Europejskiej w 2012 i 2013 roku* (w ktoe)
Kraj |
2012 | 2013* | |
Niemcy | 2595,6 | 2728,9 | |
Francja | 1261,7 | 1246 | |
Holandia | 849,7 | 855,3 | |
Włochy | 806,8 | 827,6 | |
Szwecja | 769,5 | 753,9 | |
Wielka Brytania | 691 | 683,7 | |
Dania | 492,5 | 482,7 | |
Belgia | 333,1 | 299,8 | |
Finlandia | 193 | 193,5 | |
Hiszpania | 175,7 | 147,3 | |
Austria | 143,7 | 129,9 | |
Portugalia | 86 | 96,7 | |
Czechy | 83,7 | 82,9 | |
Irlandia | 44,4 | 48,7 | |
Węgry | 45 | 40,7 | |
Polska | 32,5 | 32,5 | |
Bułgaria | 20,8 | 21 | |
Słowacja | 18,6 | 19,4 | |
Luksemburg | 17,1 | 17 | |
Litwa | 0 | 11 | |
Słowenia | 7,5 | 7,4 | |
Malta | 0,7 | 1 | |
RAZEM UE 28 | 8668,7 | 8727 | |
*Szacunki. Źródło: EurObserv’ER 2014 |