Gwinty rurowe stożkowe i cylindryczne są nadal najpopularniejszymi połączeniami w instalacjach sanitarnych. Łatwość ich montażu i demontażu, pozycjonowanie położenia, czy ogólnodostępność w handlu, to niewątpliwe zalety, których próżno szukać w innych systemach. Przeciwnicy zarzucają gwintom brak wytrzymałości i powtarzalności wykonania, zależnej w dużej mierze od doświadczenia montera i jakości użytych materiałów uszczelniających. Te ostatnie ulegają ciągłym modyfikacjom, celując w gusta użytkowników estetyką i higieną montażu, jak też wygodą stosowania.
Włókna konopne i lniane (pakuły)
Są ciągle powszechnie stosowane przez instalatorów i uznawane jako bardzo pewny sposób uszczelnienia.
Na rynku sprzedawane są głównie włókna konopne w kolorze jasno-szarym do żółtawo-zielonym. Włókna lniane są rzadkością, są złotego koloru i nie mają zdrewniałych fragmentów łodyg. Włókna sprzedawane są w warkoczach, motkach lub na szpulach z dozownikiem. Pakuły nawinięte na szpule i motki są wyższej jakości, mają dłuższe włókna i dają się wykorzystać w całości.
Pakuły po wpływem wilgoci dość szybko gniją, dlatego w połączeniach gwintowych stosowane są razem z pastami uszczelniającymi. Pasty mają złożony skład, zawierają specjalne środki impregnujące, oleje i stabilizatory, dzięki czemu mogą pracować w wysokiej temperaturze i wolno ulegają starzeniu. Występują w tubach i puszkach, często są sprzedawane łącznie z pakułami jako zestaw uszczelniający. W kraju mamy obecnie kilkunastu producentów past (tabela 1). Nie wszystkie produkty są wysokiej jakości, część stanowi tylko udane imitacje znanych i cenionych firm. Dobra pasta jest stabilna, nie rozpuszcza się w wodzie, nie ulega rozwarstwieniu na frakcję stałą i oleistą, ma delikatny zapach i nie brudzi rąk (łatwo ją zmyć). Pasty w zależności od składu mają różne zastosowanie, należy na to zwrócić uwagę przy zakupie.
Technika uszczelniania pakułami
Wymaga nawijania włókien zgodnie z kierunkiem skręcania. Gwinty prawe podwijamy w prawą stronę, gwinty lewe – w lewą stronę. Gwinty cylindryczne na złączkach mosiężnych, zaworach, dla lepszego przywierania włókien dobrze jest przetrzeć ostrym brzeszczotem lub specjalnym narzędziem, tzw. krzesakiem. Włókna nie będą się wtedy obracać podczas nakręcania łącznika. Pastę uszczelniającą nakładamy dwukrotnie: pierwszy raz na goły gwint, drugi raz na nawinięte pakuły. Powoduje to nawilżenie pakuł w całej objętości zapewniając najlepszą szczelność. Łącznik po dokręceniu można poprawiać (cofać) w granicach pół obrotu bez ryzyka rozszczelnienia złącza.
Teflon
Dostępny jest w kolorze białym w postaci taśm o różnej szerokości, grubości i gęstości. Teflon jest jednym z niewielu materiałów nie wchodzącym w reakcję z wodą i nie zmieniającym jej smaku. Nadaje się szczególnie do połączeń gwintowych cylindrycznych, wykonanych z tworzyw sztucznych. W połączeniach rur stalowych wymaga bardzo dokładnego oczyszczenia gwintu z resztek wiórów, piasku i innych zanieczyszczeń mechanicznych. W czasie skręcania nie wolno też cofać łącznika (np. w celu poprawy jego ustawienia), gdyż powoduje to przerwanie delikatnej taśmy teflonowej i rozszczelnienie złącza. Taśmy teflonowe wytrzymują szeroki zakres temperatur, zachowując elastyczność i stabilność od -260 do +260°C. Ciśnienie panujące w instalacji nie powinno przekraczać 15 bar, ale możemy na rynku znaleźć taśmy wytrzymujące nawet 100 bar.
Taśmy o mniejszej gęstości mają zastosowanie w instalacjach wody zimnej, ciepłej i co., wysokiej gęstości w instalacjach gazowych.
Większość producentów taśm teflonowych oznacza swoje produkty różnymi kolorami. Można spotkać opakowania w kolorze białym, żółtym, zielonym, niebieskim czy czerwonym. Kolor w tym wypadku ma niewiele wspólnego z przeznaczeniem taśmy (np. żółty nie zawsze oznacza taśmy do instalacji gazowych, taśma taka powinna posiadać na opakowaniu oznaczenie HD „high density” – wysoka gęstość).
Wymagania dla taśm teflonowych określa obecnie norma PN-EN-751-3:2005 „Materiały uszczelniające do metalowych połączeń gwintowych będące w kontakcie z gazami 1., 2. i 3. rodziny oraz gorącą wodą — Część 3: Niespiekane taśmy PTFE”. Norma omawia wymagania i badania dotyczące niespiekanych taśm PTFE stosowanych do metalowych połączeń gwintowych będących w kontakcie z gazami palnymi 1., 2. i 3. rodziny oraz gorącą wodą instalacji grzewczych.
Technika uszczelniania taśmą teflonową
Taśmę teflonową nawijamy zawsze zgodnie z kierunkiem wkręcania łącznika, mocno wciskając ją w rowki gwintu. Ilość taśmy zależy od średnicy rury i jakości samego gwintu. Gwinty na rurach i łącznikach małej średnicy do 1” mają zwykle luz rzędu 0,2-0,4 mm, większych średnic – nawet do 0,8 mm, tym samym ilość taśmy (liczba nawiniętych zwojów) będzie w dużej mierze zależała od jej grubości. Generalnie do małych średnic rur zaleca się stosować taśmy grubości 0,1 mm i szerokości 12 mm, przy średnicach ≥ 1” lepsza będzie taśma 0,2 mm o szerokości 19 mm. Taśmy o grubości 0,075 mm nadają się tylko do gwintów tworzywowych drobnozwojnych.
Nici uszczelniające
Stanowią alternatywę dla taśmy teflonowej, w dalszym ciągu mało znaną, ale coraz chętniej stosowaną przez monterów. Wykonywane są z teflonu (P.T.F.E) lub poliamidu (PA), w formie wielowłóknowej nitki w kolorze białym, nawiniętej na szpulę. Nadają się do uszczelniania gwintów stożkowych i cylindrycznych do 6” w instalacjach wody pitnej, c.o., gazu i sprężonego powietrza. Nici z teflonu są bardziej odporne na temperaturę, nawet do 240°C, mogą być więc stosowane także w instalacjach parowych. Nici poliamidowe wytrzymują do 130°C, ale mają większą wytrzymałość na zerwanie.
Sposób użycia
Nici należy nawijać na gwint oczyszczony. Nawijanie rozpoczynamy od końca gwintu, dokładnie wypełniając jego rowki, koniec nici ucinamy dołączonym do opakowania ostrzem i przygładzamy na gwincie. Łącznik na gwincie można pozycjonować, ale nie więcej niż o 45° obrotu.
Żywice beztlenowe
Zwane też pastami anaerobowymi to półpłynne masy uszczelniające polimeryzujące w warunkach braku dostępu powietrza. Czas polimeryzacji zależy od wielu czynników m.in.: temperatury, grubości warstwy, rodzaju podłoża i może wynosić od kilkudziesięciu minut do nawet 72 godzin. Najszybciej proces polimeryzacji zachodzi w podwyższonej temperaturze w złączach metalowych, przy czym jony metalu są katalizatorem reakcji. Najbardziej aktywne metale to żelazo, stal i nikiel, nieco słabiej polimeryzacja zachodzi w złączach wykonanych z mosiądzu i brązu. Proces utwardzania żywic anaerobowych znacznie spowalnia w temperaturach poniżej 10°C, a całkowicie zanika w temperaturach <5°C, dlatego uszczelnianie instalacji w warunkach zimowych jest wątpliwe. W temperaturach pokojowych żywica polimeryzuje już po 15 minutach, zapewniając całkowitą szczelność złącza gwintowego po 24 godzinach. Maksymalna grubość warstwy żywicy na gwincie nie może być większa niż 0,8 mm. W większych szczelinach większość żywic nie chce polimeryzować, co ogranicza ich stosowanie do rur średnicy do 2”.
UWAGA! Pasty anaerobowe nie nadają się do gwintów z tworzyw sztucznych.
Zasada stosowania
Żywicę anaerobową nakładamy na oczyszczony, odtłuszczony i suchy gwint za pomocą aplikatora. Zaleca się nakładać żywicę tylko na cztery rowki gwintu rury, pozostawiając przy tym dwa pierwsze rowki wolne. Podczas wkręcania łącznika żywica jest samoistnie rozprowadzana po całym gwincie. Nadmiar żywicy można usunąć suchą ściereczką. Gwint w trakcie montażu do czasu związania żywicy można dowolnie pozycjonować.
