Czym się różni ciepłomierz od …ciepłomierza? Dlaczego to samo urządzenie zastosowane w instalacji grzewczej wymaga legalizacji, a pracujące w instalacji chłodniczej – NIE?
W Wikipedii definicja ciepłomierza brzmi następująco:
Licznik ciepła (ciepłomierz) – całkujący przyrząd pomiarowy przeznaczony do pomiaru ilości przepływającej energii cieplnej. Jego wskazanie jest podstawą do rozliczania się między dostawcą a odbiorcą tej energii. Jednostką miary energii cieplnej w układzie SI jest dżul (symbol J) równy 1 wat x 1 sekunda (watosekunda). Jest ona zbyt mała do użytku praktycznego, dlatego powszechnie używaną w rozliczeniach jednostką energii jest gigadżul [GJ].
Definicje
W niniejszym artykule będę się posługiwał następującymi definicjami liczników ciepła:
ciepłomierz(+): przyrząd pomiarowy przeznaczony do pomiaru ciepła oddawanego przez ciecz będącą ciekłym nośnikiem ciepła w obiegu wymiany ciepła, wykonany jako przyrząd zespolony albo składany, złożony z przetwornika przepływu, pary czujników temperatury i przelicznika, albo jako kombinacja tych dwóch rodzajów konstrukcji. (definicja zgodna z rozporządzeniem [1])
ciepłomierz(-): przyrząd pomiarowy przeznaczony do pomiaru ciepła odbieranego przez ciecz będącą ciekłym nośnikiem ciepła w obiegu wymiany ciepła, wykonany jako przyrząd zespolony albo składany, złożony z przetwornika przepływu, pary czujników temperatury i przelicznika, albo jako kombinacja tych dwóch rodzajów konstrukcji.
Zakres wymagań rozporządzenia
Wymagania dla ciepłomierza określa rozporządzenie ministra gospodarki w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać ciepłomierze i ich podzespoły, oraz szczegółowego zakresu sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych [1]. Zgodnie z treścią tego przepisu:
„§ 1. Rozporządzenie określa:
1) wymagania w zakresie wykonania i charakterystyk metrologicznych ciepłomierzy i ich podzespołów:
a) przeliczników,
b) par czujników temperatury,
c) przetworników przepływu — wprowadzonych do obrotu lub użytkowania w wyniku dokonania oceny zgodności;
2) szczegółowy zakres sprawdzeń wykonywanych podczas legalizacji pierwotnej i legalizacji ponownej ciepłomierzy, przeliczników, par czujników temperatury i przetworników przepływu;”
W rozumieniu definicji w Wikipedii, licznikiem ciepła jest zarówno ciepłomierz(+), jak i ciepłomierz(-). Natomiast w rozumieniu definicji w rozporządzeniu [1], wymagania rozporządzenia obejmują wyłącznie liczniki ciepła będące ciepłomierzami(+), natomiast nie obejmują liczników ciepła będących ciepłomierzami(-).
Tak więc wszystkie wymagania rozporządzenia dotyczą wyłącznie liczników ciepła działających jako ciepłomierze(+). Natomiast, jeżeli ten sam licznik ciepła zastosujemy jako ciepłomierz(-) nie podlega on tym wymaganiom. W praktyce oznacza to, że licznik ciepła zastosowany jako ciepłomierz(+) wymaga legalizacji, natomiast zastosowany jako ciepłomierz(-) legalizacji nie wymaga. Ciekawe dlaczego?
Dlaczego ciepłomierz(-) nie wymaga legalizacji?
Dlaczego ciepłomierz(-) nie wymaga legalizacji wyjaśnia pismo z dnia 4 marca 2015 r., znak DDRI0531/16 NK/488300/16 Departamentu Doskonalenia Regulacji Gospodarczych w Ministerstwie Rozwoju.
Z pisma tego wynika, że zalecenia Międzynarodowej Organizacji Metrologii Prawnej OIML z obszaru metrologii prawnej oraz przepisy prawa Unii Europejskiej obejmują jedynie regulacje dotyczące prawnej kontroli metrologicznej ciepłomierzy zdefiniowanych w sposób zgodny z rozporządzeniem [1].
„Pomimo toczącej się dyskusji (m.in. w Ramach Grupy Roboczej ds. Przyrządów Pomiarowych) na temat objęcia przepisami unijnymi również przyrządów do pomiaru energii cieplnej w układach chłodzenia (np. klimatyzacja), kwestie te pozostają w gestii Państw Członkowskich i są regulowane w prawie krajowym. Państwa Członkowskie mogą ustanowić na swoim obszarze obowiązek kontroli metrologicznej dla samodzielnych urządzeń do pomiaru energii cieplnej w układach chłodzenia. W przypadku urządzeń kombinowanych, tj. urządzeń, które mogą mierzyć energię cieplną zarówno w instalacji grzewczej, jak i instalacji chłodniczej, funkcja pomiaru energii grzewczej podlega ocenie zgodności z wymaganiami dyrektywy MID, natomiast funkcja pomiaru energii w instalacji chłodzenia jest traktowana jako funkcja dodatkowa, która nie jest objęta dyrektywą MID. Stosowne zapisy zamieszczane są w certyfikatach badania typu WE takich kombinowanych urządzeń.
Komisja Europejska wielokrotnie prezentowała stanowisko, że w przypadku urządzeń, które mogą być użytkowane zarówno jako ciepłomierze do pomiaru energii cieplnej oddanej do otoczenia, jak i urządzenia do pomiaru chłodu i w których funkcja pomiaru ciepła poddana została ocenie zgodności z wymaganiami dyrektywy MID (potwierdzonej stosownym oznakowaniem CE i dodatkowym oznakowaniem metrologicznym M), niedopuszczalne jest, aby Państwa Członkowskie stawiały wymagania metrologiczne dotyczące funkcji pomiaru chłodu, nawet wówczas, jeżeli w danym państwie istnieje obowiązek kontroli metrologicznej samodzielnych urządzeń do pomiaru chłodu”.
Zgodnie z pismem, w Normie Europejskiej EN 1434-1:2015 [2] określono wymagania ogólne dla ciepłomierzy, będących przyrządami przeznaczonymi do pomiaru energii, która w obiegu wymiany ciepła jest pobierana (chłodzenie) lub oddawana (ogrzewanie) przez ciecz, zwaną ciekłym nośnikiem ciepła. Ciepłomierz wskazuje ilość ciepła w legalnych jednostkach miar.
Wg pisma „postanowienia normy EN 1434 [2] (powołanie autora artykułu) w części dotyczącej przyrządów do pomiaru energii cieplnej pobieranej z otoczenie są szeroko stosowane przez producentów takich urządzeń, gdyż, przynajmniej w Europie, jest to jedyny, powszechnie dostępny dokument techniczny odnoszący się do tych zagadnień”.
Wprowadzenie, do definicji ciepłomierza w rozporządzeniu [1], także ciepłomierza(-) „prowadzi do objęcia prawną kontrolą metrologiczną również przyrządów do pomiaru energii cieplnej pobieranej z otoczenia w instalacjach chłodniczych. Zmiana taka pociągnęłaby za sobą konieczność wprowadzenie dalszych zmian w treści rozporządzenia, gdyż proponowane w normie EN 1434 [2] (powołanie autora artykułu) warunki sprawdzenia przyrządów przewidzianych do stosowania w instalacjach chłodniczych (zakresy temperatur, zakresy różnic temperatur, temperatura nośnika w części powrotnej obiegu wymiany ciepła itd.) są określane inaczej niż dla przyrządów przewidzianych do stosowania w instalacjach grzewczych. Należałoby również przeanalizować, czy zmiany rozporządzenia w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać ciepłomierze i ich podzespoły nie spowodują konieczności zmian innych przepisów z obszaru metrologii prawnej. W niektórych przypadkach potrzebne byłoby również dostosowanie użytkowanych obecnie stanowisk legalizacyjnych ciepłomierzy do nowych wymagań w zakresie sprawdzania przyrządów do pomiaru energii termicznej w układach chłodzenia”.
W świetle powyższych wyjaśnień, Departament Doskonalenia Regulacji Gospodarczych Ministerstwa Rozwoju informuje, że wprowadzenie do definicji ciepłomierza w rozporządzeniu [1] także ciepłomierza(-), pociągnęłoby za sobą liczne komplikacje praktyczne oraz koszty dla użytkowników ciepłomierzy.
Dziękując Departamentowi Doskonalenia Regulacji Gospodarczych w Ministerstwie Rozwoju za obszerne i wyczerpujące wyjaśnienie, pozostawiam bez komentarza problem stosowania ciepłomierza(-) bez wymagania jego legalizacji.
[1] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2007 r. w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać ciepłomierze i ich podzespoły, oraz szczegółowego zakresu sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych (Dz.U. z 2008 r. Nr 1, poz. 2)
[2] PN-EN 1434-1:2016-01 Ciepłomierze. Część 1: Wymagania ogólne (wersja angielska) idt EN 1434-1:2015